Công bằng ở đâu? Một góc nhìn từ Thập giá

Thứ hai - 11/08/2025 18:41 435

Câu hỏi "Công bằng ở đâu?" không chỉ là một trăn trở của lý trí, mà còn là một tiếng kêu thẳm sâu từ đáy lòng con người khi đối diện với đau khổ và bất công. Chúng ta khao khát một trật tự hoàn hảo, nơi công lý được thực thi một cách rạch ròi. Tuy nhiên, đời sống lại liên tục đưa chúng ta vào những nghịch cảnh: người vô tội phải chịu oan khiên, kẻ gian ác lại sống trong vinh hoa phú quý. Sự mâu thuẫn giữa khao khát nội tại về công lý và thực tế phũ phàng của bất công đã tạo nên một vấn đề nan giải, thường xuyên đẩy con người vào trạng thái hoài nghi và tuyệt vọng.
Đối với người Công giáo, câu trả lời cho vấn đề công bằng không phải là một sự biện giải triết học suông, mà là một mầu nhiệm được mặc khải trọn vẹn trên Thập Giá của Đức Kitô. Nơi đó, thế giới không chứng kiến sự sụp đổ của công lý, mà là sự tỏ bày công lý theo một cách thức hoàn toàn mới mẻ. Thập Giá, bề ngoài là minh chứng cho sự thất bại và bất công tột cùng, lại được trình bày như sự mặc khải tối hậu của công lý. Nghịch lý này là trọng tâm của thần học Kitô giáo, mời gọi một sự suy tư sâu sắc vượt lên trên những hiểu biết thông thường của con người.

Đức Kitô, Đấng Công Bằng tuyệt đối, chịu bản án bất công tột cùng

Chúa Giêsu, Đấng Công Bằng tuyệt đối và vô tội, đã chấp nhận một bản án bất công tột cùng. Ngài không chỉ chịu chết cho tội lỗi của nhân loại mà còn chịu chết cho tất cả những bất công mà con người đã, đang và sẽ phải gánh chịu. Vào thời của Đức Giêsu, thập giá tiên vàn là một nhục hình tàn bạo, được dành cho các tội trọng, mang tính ô nhục tột cùng, thường áp dụng cho tầng lớp nô lệ, đại tặc hay phiến loạn; công dân La Mã không phải chịu hình phạt này trừ khi bị tước đoạt quyền công dân. Việc tôn kính Đức Kitô trên thập tự, theo cái nhìn thế gian, là cả một chuyện "điên rồ hèn hạ."[1]
Việc Đức Kitô tự nguyện chấp nhận một cái chết đầy tủi nhục như vậy, dù vô tội và toàn năng, không phải là sự yếu đuối mà là sự mặc khải về chiều sâu của tình yêu Ngài và bản chất triệt để của công lý. Đây không chỉ là sự "chịu đựng" thụ động mà là sự "gánh lấy" chủ động những đau khổ và bất công của nhân loại. Sự tương phản giữa phẩm giá thần linh của Chúa Kitô và sự hạ mình tột cùng của cái chết Ngài là rất rõ nét. Điều này không phải là một sự tình cờ hay bị ép buộc, mà là một "con đường đã được báo trước" và Người "vẫn tiếp tục hiến thân không mỏi mệt để chu toàn sứ mạng."[2] Sự lựa chọn này cho thấy công lý của Thiên Chúa hoạt động trên một bình diện vượt xa sự trừng phạt theo mong muốn tự nhiên con người. Đó là một công lý hấp thụ sự bất công và tội lỗi vào chính mình, qua đó phá vỡ quyền lực của chúng và mở ra con đường cứu độ. "Cái điên rồ" của Thập Giá, tức sự yếu đuối của Thiên Chúa, trở thành biểu hiện tối hậu của sự khôn ngoan và tình yêu thần linh, mặc khải một Thiên Chúa không xa cách nỗi đau mà hòa mình vào đó, biến đổi nó qua sự tự hy sinh.

Công lý của Thiên Chúa không phải là trừng phạt mà là tình yêu hiến tế.

Thập giá là nơi công lý được thể hiện một cách trọn vẹn nhất, nơi quyền năng Thiên Chúa được biểu lộ qua sự tự hạ và tình yêu, chứ không phải qua sự trừng phạt hay áp đặt. Thiên Chúa không dùng quyền năng vô song để giải thoát Con của Ngài khỏi sự đau khổ. Ngài đã để Con mình chịu đau khổ, chịu nhục nhã, để qua đó, công lý của Thiên Chúa được thiết lập "không phải bằng sự trừng phạt mà bằng tình yêu". Thông điệp cốt lõi của đức tin Kitô giáo được gói gọn trong lời khẳng định: "Thiên Chúa là tình yêu" (1 Ga 4:16).[3] Trở thành Kitô hữu không phải là kết quả của một lựa chọn luân lý hay một lý tưởng cao quý, nhưng là sự gặp gỡ với một biến cố, một Con Người – chính Đức Giêsu Kitô. Tình yêu của Thiên Chúa bao la, Ngài không giữ lại gia tài quý giá nhất là chính Con Một của Ngài, mà đã hiến trao cho con người, yêu tới độ liều lĩnh, không màng đến việc con người có thể từ chối hay thậm chí giết chết Con Một yêu dấu của Ngài.
Thập Giá mặc khải một công lý bắt nguồn từ agape (tình yêu tự hiến). Đây không phải là Thiên Chúa trừng phạt Đức Kitô thay cho chúng ta, mà là Thiên Chúa trong Đức Kitô gánh lấy toàn bộ gánh nặng của tội lỗi và bất công, qua đó hòa giải công lý và tình yêu.[4] "Sự điên rồ" của Thập Giá, tức sự yếu đuối của Thiên Chúa, trở thành minh chứng tối hậu cho sức mạnh và tình yêu của Ngài. Hành động ban Con Một là biểu hiện cao nhất của agape của Thiên Chúa, vốn là bản chất của Ngài. Điều này có nghĩa là Thập Giá không phải là sự biểu lộ cơn thịnh nộ của Thiên Chúa, mà là tình yêu vô biên của Ngài, tình yêu "quay lưng lại với chính mình” để chiến thắng tội lỗi và bất công. Nó thiết lập một giao ước mới dựa trên ân sủng và sự tha thứ, chứ không chỉ là sự tuân thủ luật pháp. Điều này ảnh hưởng sâu sắc đến cách Kitô hữu hiểu về bản chất của Thiên Chúa và lời mời gọi của chính họ để sống công chính và yêu thương.

Thập Giá: biểu chứng cao cả nhất của tình yêu Thiên Chúa và lời mời gọi dấn thân

Chính tình yêu đã hướng dẫn Chúa Giêsu đến thập giá. Người đã thánh hiến chính mình vì nhân loại (Ga 17,19). Lời Kinh Thánh khẳng định: "Không có tình thương nào cao cả hơn tình thương của người đã hy sinh tính mạng vì bạn hữu của mình" (Ga 15,13). Điều này nhấn mạnh khía cạnh tự nguyện trong đau khổ của Đức Kitô, biến nó thành một biểu hiện chủ động của tình yêu chứ không phải sự chịu đựng thụ động. Sự tự nguyện đón nhận đau khổ và hy sinh tính mạng vì bạn hữu của Chúa Giêsu làm nổi bật rằng sự đau khổ của Người không phải là điều bị áp đặt mà là một lựa chọn yêu thương có ý thức. Nó nâng đau khổ từ một tai họa đơn thuần lên thành một hành động tự hiến sâu sắc. Điều này thay đổi nhận thức về đau khổ. Đối với người tin, đau khổ của chính họ, khi được kết hợp với Đức Kitô, có thể trở thành một hành động của tình yêu, một sự tham gia vào công trình cứu chuộc của Ngài, chứ không chỉ là một gánh nặng phải chịu đựng.[5]
Chúa Giêsu đã tự đồng hóa mình với những người nghèo, những người bị bỏ rơi và những người chịu thiệt thòi, như lời Ngài phán: “Mỗi lần các ngươi làm như thế cho một trong những anh em bé nhỏ nhất của Ta đây, là các ngươi đã làm cho chính Ta vậy” (Mt 25, 40).[6] Sự đồng hóa này tạo thành nền tảng thần học cho hành động xã hội của Kitô hữu. Nếu Đức Kitô hiện diện trong người đau khổ, thì việc phục vụ người đau khổ chính là phục vụ chính Đức Kitô. Đây không chỉ là một phép ẩn dụ; đó là một thực tại thần học. Việc nhập thể và Khổ nạn của Đức Kitô mở rộng sự liên đới của Ngài đến tất cả những ai đau khổ, biến nỗi đau của họ thành nỗi đau của chính Ngài. Điều này cung cấp một mệnh lệnh đạo đức mạnh mẽ cho Kitô hữu để tham gia vào các hành động bác ái và công lý. Nó có nghĩa là lòng trắc ẩn đối với người nghèo và người bị gạt ra ngoài lề xã hội không chỉ là một việc làm tốt mà là một hành động thờ phượng và hiệp thông trực tiếp với Thiên Chúa. Nó bắc cầu giữa thần học và hành động thực tiễn, biến công bằng xã hội thành một hành động thờ phượng. Người tu sĩ, được kêu gọi sống đời thánh hiến, càng phải thể hiện rõ hơn sự hiệp thông với Thiên Chúa qua việc theo sát Đức Kitô, Đấng mà tâm trí người thánh hiến luôn luôn nghĩ tới.[7] Hiệp thông với Thiên Chúa đòi hỏi người môn đệ phải trung tín và sống kết hiệp mật thiết với Chúa mỗi ngày qua Lời Chúa, bí tích Thánh Thể và liên lỉ thưa chuyện với Ngài trong từng giây phút của cuộc sống.
Đối với những ai đang phải đối diện với nỗi đau và bất công, hãy luôn nhớ rằng Thiên Chúa không xa cách. Ngài hiện diện trong chính nỗi đau của bạn. Hãy cầu nguyện với trọn lòng tin, xin Ngài ban cho bạn ơn huệ của sự can đảm, sự khôn ngoan và lòng tín thác:

Nhận ra rằng bạn không đơn độc: Nỗi đau của bạn không phải là một sự trừng phạt. Chúa Giêsu đã chịu đau khổ trước đó, và khi chịu bất công, con người đang chia sẻ thập giá với Ngài. Điều này không làm nỗi đau biến mất, nhưng nó mang lại một ý nghĩa mới: nỗi đau đó có thể trở thành phương tiện để hiệp thông với Chúa và cầu nguyện cho những người khác. Thiên Chúa không ngăn cản những điều xấu xảy đến vì Người muốn con người học cách đối diện với nỗi khó khăn một cách tự tin. Nhưng khi con người đau khổ, Người nâng đỡ và ở cùng họ. Người chia sẻ nỗi khổ đau, đón nhận và ủi an họ. Đó là thông điệp của thập giá.[8] Hãy luôn nhớ rằng Thiên Chúa không xa cách; Ngài hiện diện trong chính nỗi đau của mỗi người.

Can đảm để lên tiếng và hành động: Lời cầu nguyện "Xin cho con có lòng can đảm để nói những điều có thể thay đổi" là rất cần thiết. Thiên Chúa mời gọi con người trở thành những khí cụ của Ngài để mang lại công lý trên trần gian. Điều này có thể là việc dũng cảm đứng lên bảo vệ một người yếu thế, lên tiếng chống lại một sự bất công rõ ràng, hoặc đơn giản là sống một đời sống trung thực, tử tế để làm chứng cho công lý của Thiên Chúa. Công bằng xã hội là một trong những đề tài nền tảng của Kinh Thánh. Thiên Chúa đã tạo dựng trái đất và nhân loại, và ước vọng sâu xa nhất của Ngài là tất cả mọi người được sống và hạnh phúc. Ngài quan tâm đến những người bị áp bức.[9] Kitô hữu được mời gọi dấn thân vào việc kiến tạo những công bằng xã hội, nơi tất cả mọi người nhận được những gì cần để sống theo nhân phẩm của họ và nơi công bằng được làm cho sinh động nhờ Tình Yêu. Giáo huấn xã hội của Giáo hội Công giáo tuyên bố sự sống con người là thiêng liêng và phẩm giá con người là nền tảng của đạo lý xã hội, chủ trương phát triển con người toàn diện.[10]

Học cách đón nhận và phó thác: Có những điều chúng ta không thể thay đổi, như những mất mát đã xảy ra, hay sự bất công đã được định đoạt. Lời cầu nguyện "Xin đón nhận những điều không thể thay đổi" giúp chúng ta buông bỏ sự phẫn nộ và phó thác vào sự quan phòng của Thiên Chúa. Chấp nhận không phải là sự yếu đuối hay đầu hàng, mà là sự mạnh mẽ của đức tin, tin rằng Thiên Chúa sẽ biến những điều xấu thành điều tốt lành theo cách của Ngài. Nhờ đức tin, con người tin vào Thiên Chúa và tất cả những gì Thiên Chúa đã mặc khải, và tự do phó thác chính mình hoàn toàn cho Ngài.[11] Đức tin là một hồng ân, một hồng ân phải được cầu xin với lòng tin tưởng vào sức mạnh ân sủng của Thiên Chúa để mang lại sự ổn định và sức mạnh cho cuộc sống.

Phân định để hành động đúng đắn: Điều quan trọng nhất là "xin cho con biết phân định được những điều có thể thay đổi và không thể thay đổi." Hãy cầu nguyện để có sự khôn ngoan. Đừng lãng phí sức lực vào những cuộc chiến vô vọng, nhưng hãy tập trung vào những gì bạn có thể làm. Sự phân định thiêng liêng cần đến lý trí, sự thận trọng, nhưng thế thôi chưa đủ, còn cần được gắn kết với ý nghĩa cuộc đời – tức là tìm kiếm kế hoạch mầu nhiệm và độc đáo của Thiên Chúa dành cho mỗi người.[12] Hãy nhìn lại cuộc sống của mình, những môi trường bạn đang sống, và hỏi Chúa: "Con cần làm gì ở đây? Nơi nào con có thể trở thành công cụ của sự công bằng và bình an?"
Thập Giá của Đức Kitô là câu trả lời trọn vẹn cho câu hỏi về công bằng. Thập giá dạy chúng ta rằng công bằng không chỉ là một quy tắc, mà là một con người – là chính Chúa Giêsu. Ngài đã cho chúng ta thấy rằng, ngay cả trong bất công tột cùng, tình yêu vẫn có thể chiến thắng. Và Ngài mời gọi chúng ta hãy tin tưởng, vì cuối cùng, sau những đau khổ và bất công, sẽ là vinh quang vĩnh cửu.

[1] LM Giuse Nguyễn Hữu An, Thập giá là vinh dự (Giáo xứ thánh Giuse, Diocese of Tulsa, Oklahoma), http://www.gxgiusetulsa.net/2021/04/thap-gia-la-vinh-du.html

[2] + ĐGM. Giuse Vũ Duy Thống, Ý nghĩa của Thập Giá (Hội dòng Mến Thánh Gía Thủ Đức, 26/3/2011), https://www.mtgthuduc.net/index/y-nghia-cua-thap-gia/

[3] Benedic XVI, Deus Caritas Est (25 December, 2005). At the Holy See, §1, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/encyclicals/documents/hf_ben-xvi_enc_20051225_deus-caritas-est.html

[4] Deus Caritas Est, §10.

[5] Giáo phận Vĩnh Long, Tuần Thánh: Tìm lại ý nghĩa của đau khổ trong nhãn quan Tân Ước, https://giaophanvinhlong.net/Tuan-Thanh-Tim-lai-y-nghia-cua-dau-kho-trong-nhan-quan-Tan-Uoc.html

[6] Deus Caritas Est, §15.

[7] LM. Phaolô Bùi Đình Cao, Đau Khổ Dưới Nhãn Quan Kitô Giáo (Đại Chủng viện Thánh Phanxicô Xaviê, 26/4/2019), https://dcvphanxicoxavie.com/vn/Than-Hoc/Dau-Kho-Duoi-Nhan-Quan-Kito-Giao.html

[8] Bert Ghezzi, An Acceptance of Suffering (LoyolaPres, 2017), https://www.loyolapress.com/catholic-resources/prayer/personal-prayer-life/experiencing-prayerful-moments/an-acceptance-of-suffering/?uri=our-catholic-faith/prayer/personal-prayer-life/experiencing-prayerful-moments/an-acceptance-of-suffering/

[9] Dominik Markl, Social Justice in the Bible, dịch Hội đồng Giám Mục Việt Nam, 2011, https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/cong-bang-xa-hoi-theo-kinh-thanh-26126

[10] Phaolô Martin Trần Hoàng Khoa Nam OP, Công bằng của Thiên Chúa theo Thánh Kinh (TGP Sài Gòn, 2011), https://tgpsaigon.net/bai-viet/cong-bang-cua-thien-chua-theo-thanh-kinh-39683

[11] Francis, General Audience (1st May 2024). At the Holy See, https://www.vatican.va/content/francesco/en/audiences/2024/documents/20240501-udienza-generale.html

[12] Giuse Lê Văn Phượng, FSC, Đồng hành với người trẻ: phân định để khám phá hạnh phúc (Hội đồng Giám Mục Việt Nam, 2021), https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/dong-hanh-voi-nguoi-tre-phan-dinh-de-kham-pha-hanh-phuc-42569

Tác giả: Hanh Nguyễn