Giới trẻ: kẻ xa lạ hay người nhà của Thiên Chúa

Thứ sáu - 28/03/2025 05:09 91

anh bai nghien mang xa hoi 1701583129002 17015831290921566172931 png

Chúng ta đang sống trong một thế giới có nhiều thay đổi và biến động, nhất là khi nền văn minh kĩ thuật số và mạng xã hội ngày càng chi phối và thao túng nhiều người, tạo ra những “mớ bình yên” giả tạo và ru ngủ con người, kéo theo những cơn bão của ý thức hệ, những trào lưu, những thứ văn hóa của thời đại. Hệ quả là “ngôi nhà chung” của chúng ta đôi khi hay nhiều lúc vô hình trung trở thành một thế giới xa lạ, chỉ còn là một nơi tạm trú, hay một chốn xa lạ của người trẻ, mà trong đó không thiếu những bạn trẻ Công giáo. Quả vậy, trong một xã hội mà nền văn minh với nhiều thứ giả tạo và đảo điên, cảm thức thuộc về trở thành một thứ xa xỉ phẩm với không ít người trẻ. Nhiều bạn trẻ dường như bị đóng khung, tách mình ra khỏi mọi thực tại, bị biến hoặc tự biến mình thành kẻ xa lạ: xa lạ với Thiên Chúa, xa lạ với thế giới và xa lạ với chính mình. Chính trong bầu khí đó mà lời mời gọi của thánh Phao-lô vang lên và trở thành một tiếng gọi tha thiết với người trẻ trong thế giới hôm nay: “Anh em không còn phải là người xa lạ,… nhưng là người nhà của Thiên Chúa” (x. Eph 2,19). Vì thế, như muốn“synod” cùng các bạn trẻ Công Giáo, người viết mạn phép trình bày đôi chút suy tư, tản mạn về người trẻ trong thế giới hôm nay, một thế giới xa lạ. Từ đó, người viết ước mong người trẻ đôi khi hay nhiều lúc cần tạm ngắt kết nối với thế giới ảo, ra khỏi vùng an toàn của sự đóng khung, tạm quẳng đi những gánh lo, để đi cùng nhau, sống cùng nhau, nhất là học và chơi bên bạn trẻ Giê-su trong tình yêu và sự bình yên đích thực. Nhờ đó, các bạn trẻ sẽ có cơ hội nhận ra mình “không và chưa bao giờ là người xa lạ, nhưng luôn là và mãi là người nhà của Chúa và là anh em của nhau”. Nhờ vậy, các bạn trẻ Công giáo luôn biết làm mới lại tương quan với Chúa, với thế giới và với nhau, kín múc nguồn nghị lực để can đảm ra đi, lên đường đem ánh sáng Tin Mừng và mang Giê-su cho con người trong thế giới hôm nay…

Một thế giới xa lạ
Thế kỉ XXI đã được ca ngợi là kỉ nguyên của kết nối mạng lưới, hiểu cả theo nghĩa công nghệ lẫn xã hội.[1] Quả vậy, ngày nay các mạng lưới dường như có mặt ở khắp mọi nơi và dưới nhiều dạng thức ngày càng đa phức. Chúng ta đang sống trong một thế giới “nơi mọi thứ được kết nối” đến mức “không kết nối mạng lưới thì chỉ có thất bại”.[2] Nhất là trong một kỉ nguyên bùng nổ kĩ thuật số và mạng xã hội, với sự lên ngôi của “trí tuệ nhân tạo (AI)”, người trẻ chính là thành phần được thụ hưởng trọng vẹn những thành quả ngọt ngào ấy. Quả vậy, dù trong bất cứ thời đại nào, người trẻ luôn là thành phần tỏ ra hào hứng và nhạy bén nhất trong việc tiếp cận và sử dụng các tiến bộ của thời đại.

Trong kỉ nguyên kĩ nghệ hôm nay, một thế giới tưởng như xa lạ với nhiều người, người trẻ luôn là những “nút mạng” năng động, hiệu quả nhất, những công dân ưu tú nhất của một thế giới mới, và khi đó, thế giới mà người trẻ đang sống lại trở thành một nơi xa lạ. Tuy nhiên, chúng ta không phủ nhận, bên cạnh những người trẻ đang tận dụng cách hiệu quả và biến công nghệ thành những công cụ, những đầy tớ hữu dụng giúp thăng tiến bản thân, cũng như đóng góp cho sự phát triển chung của nhân loại. Thì vẫn còn đó không ít người trẻ, kể cả các Ki-tô hữu trẻ, bị choáng ngợp, chết chìm trong đại dương mênh mông của kĩ nghệ, “tình nguyện” trở thành nô lệ cho những ông chủ xấu mang tên công nghệ ấy trong thế giới ảo. Để rồi, nhiều người trẻ ngày càng trở nên xa lạ với thế giới thật và coi ngôi nhà chung này chỉ là một nơi xa lạ, hay một nơi tạm trú, thậm chí như một nhà tù, một địa ngục mà họ đang loay hoay tìm cách trốn tránh hay đào tẩu. Từ đó, không ít bạn trẻ Công giáo lẽ ra đang phải tận dụng mọi phương tiện để học hỏi, để đóng góp cho Giáo hội, thì họ lại đang phải trải qua cảm giác xa lạ với chính Thiên Chúa, với thế giới và với con người, thậm chí với chính mình…

Xa lạ với Thiên Chúa

Nếu ngày xưa, kĩ thuật chỉ được xem là phó phẩm cho khoa học và không cần thiết hoặc hữu dụng đối với nhà khoa học, thì ngày nay tình thế đã thay đổi… và như chúng ta đã biết, sự phát triển của khoa học-kĩ thuật, đặc biệt qua cuộc cách mạng về kĩ nghệ đã làm thay đổi sâu xa và toàn diện đời sống của con người đến mức nào. Có thể nói một loạt văn minh mới phát sinh: nền văn minh của tiện nghi, của phương tiện di chuyển, của phương tiện truyền thông, của mạng xã hội, hay của máy móc điện tử… Dù muốn hay không, nền văn minh do khoa học kĩ thuật tạo ra đang chinh phục cả thế giới với nhịp độ ngày càng nhanh, theo vòng xoáy chóng ngợp của “sản xuất-tiêu dùng”.[3] Trong một xã hội như thế, vấn nạn về Thiên Chúa ít được đặt ra, cách riêng với nhiều người trẻ, dường như đó là một thách thức rất lớn của thời đại chúng ta… đó là sự tục hóa: nghĩa là một lối sống và cách trình bày thế giới như “không có Thiên Chúa”, nói cách khác, một lối sống như thể Thiên Chúa không hiện hữu[4]. Một lối sống như thế, cùng với những trào lưu tư tưởng của thời đại chắc chắn ảnh hưởng tới nếp nghĩ và lối sống của người trẻ, ngay cả người trẻ Công Giáo. Theo đó, không ít người trẻ biến Thiên Chúa thành một thực tại viển vông, xa vời, dù “tin có Thiên Chúa đấy”, nhưng Ngài chỉ là người xa lạ, không thiết thực và chẳng có chút ý nghĩa và tác động nào trên đời sống của họ. Ngày nay, bên cạnh những tâm hồn khao khát, tìm kiếm và gắn kết với Thiên Chúa, vẫn còn đó những người trẻ thờ ơ, vô cảm, dửng dưng và lững lờ với Thiên Chúa. Đối với họ, tôn giáo hay Thiên Chúa là cái gì đó thật xa lạ, không cần thiết và chẳng đáng bận tâm. Nhất trong một cuộc sống xô bồ đầy áp lực, vòng xoáy tiền-danh-lợi như nuốt chửng họ, để rồi những lúc đau khổ, thất bại, sự hoài nghi kéo theo sự thất vọng có thể giết chết niềm tin và nhấn chìm sự hiện hữu của người trẻ.

Quả vậy, trong một thế giới mà một số bạn trẻ như thể tách biệt thế giới thật, chúng ta không thể không đau lòng trước sự sa ngã, thoái hóa nơi một bộ phận người trẻ, trong đó cũng có những bạn trẻ Công Giáo, những người thực sự mất phương hướng và buông mình cho dòng đời, đầu hàng trước số phận, nhất là hủy hoại đời mình trong những vòng xoáy tội ác và tệ nạn xã hội.[5] Chính Đức cố Giáo hoàng Biển Đức XVI đã diễn tả nguyên nhân dẫn tới thực trạng đáng buồn này, khi người trẻ như thể ngày càng trở nên xa lạ với Thiên Chúa: “Hẳn chúng ta đang sống trong một không gian lịch sử, trong đó, cơn cám dỗ gạt bỏ Thiên Chúa đã trở nên rất mạnh. Văn minh kĩ thuật và mức sống phồn thịnh đưa con người tới khẳng định là mọi chuyện đều có thể tự tay làm được… Như vậy, vấn đề Thiên Chúa chẳng cần đặt ra nữa…”[6] Cơn cám dỗ đẩy Thiên Chúa thành người xa lạ ấy vẫn thường hằng và làm lung lạc đức tin không ít tâm hồn, mà trong đó không ít người trẻ, những người thường thích những cái mới, nhưng lại là đối tượng và con mồi ưa thích nhất của cơn cám dỗ này.

Xa lạ với thế giới

Tuổi trẻ luôn là tuổi “của những khát khao, tuổi trẻ của những đam mê”[7], là tuổi mạnh mẽ nhất, nhưng cũng là cái tuổi mong manh nhất. Đó cái tuổi của sự năng động, sáng tạo nhất, nhưng cũng dễ thay đổi và dễ khủng hoảng, nhất là trong một thế giới mà những trào lưu, những học thuyết có thể làm lung lạc đức tin và dập tắt niềm hy vọng, cùng bao nỗi trăn trở, thao thức của giới trẻ. Những điều đó khiến nhiều người trẻ, ở cái tuổi mà ăn chưa đủ no, nghĩ chưa đủ sâu thật khó để có thể đứng vững, nếu không có một nền tảng đức tin vững chắc, một môi trường giáo dục lành mạnh cùng những con người thiện chí đỡ nâng. Theo chiều hướng đó, một số bạn trẻ bị mê hoặc bởi công nghệ và trở thành nô lệ của thế giới ảo, không chỉ bị ảo hóa trong suy nghĩ mà cả trong hành động. Để rồi, thay vì tận dụng tài năng và những phương tiện hiện đại để xây dựng xã hội, bảo vệ thế giới, cũng như Giáo hội, họ trở thành những công dân ưu tú của thế giới ảo, lìa bỏ thế giới thực tại, để lang thang trên mạng, chìm mình cho các trò tiêu khiển, các trào lưu và đánh mất ý thức với thực tại và thế giới sống. Từ đó, họ trở thành những kẻ xa lạ với thế giới thật, thay vì kết nối với những con người, kết nối với thế giới sống, họ trở thành những điểm liên kết ảo, sống ảo và chìm đắm trong không gian ảo, những tương quan ảo… Điều đó dẫn đến thực trạng nhiều bạn trẻ ngày nay quên lãng thực tại và thờ ơ, với thế giới thật, cũng như vô cảm, vô can với những vấn đề của thế giới và con người.

Cũng vậy, trong một thế giới xa lạ, khi nền văn hóa tiêu thụ, văn hóa hưởng thụ và vứt bỏ lên ngôi, người trẻ cũng bị thao túng và chết chìm trong thứ văn hóa ấy. Theo chiều hướng đó, thay vì ý thức về thiên nhiên như yếu tố sinh tử cho cuộc sống con người và cho cả nền văn minh nhân loại [8], cũng như ý thức thực trạng “ngôi nhà chung” đang bên bờ bị hủy diệt, nhiều bạn trẻ vẫn sống như kẻ ngoài cuộc, như một người xa lạ với thiên nhiên, thờ ơ với những vấn đề của môi trường, thậm chí vô tư, hả hê trở thành thủ phạm tàn nhẫn tàn phá thiên nhiên. Với họ, thiên nhiên là kẻ xa lạ, chỉ là nơi để khai thác nhằm thỏa mãn cho những nhu cầu của một số người. Để rồi, với lòng tham, như “thanh kiếm ma” trong cuộc chiến lương tâm, không ít người trẻ bị cuốn vào lối sống nhẫn tâm và chưa chịu dừng lại những hành vi phá hoại của mình để gây ra không chỉ những thảm họa môi trường, mà còn là “những thảm họa nhân tâm”, khi phớt lờ “đạo đức môi trường.[9] Theo đó, nhiều kẻ bưng tai bịt mắt trước cơn quằn quại của trái đất, ngó lơ bao lời kêu gọi khẩn thiết, những hoạt động, tài liệu, hội thảo, tổ chức bảo vệ môi trường, tiếp tục tàn phá thiên nhiên, bức tử môi trường, và đẩy trái đất vào chỗ kiệt quệ, hấp hối, bằng chứng là thiên tai ngày càng nhiều và đáng sợ hơn…[10]

Xa lạ với tha nhân
Lòng đam mê quyền lực và danh vọng là những ước muốn vô hạn của con người,[11] nhất là người trẻ. Do đó, khi thế giới ngày càng phát triển và đạt tới những tầm cao mới, nhất là trong lĩnh vực khoa học công nghệ, bên cạnh những người trẻ chủ động tiếp cận và làm chủ nó, thì vẫn không thiếu những bạn trẻ không khỏi choáng ngợp, hay theo đuổi nó như phương tiện để đạt tới quyền lực và danh vọng. Quả thật,“chính dòng lịch sử đang biến chuyển quá nhanh đến nỗi từng cá nhân riêng rẽ khó lòng theo kịp đà phát triển”[12]. Đồng thời, sự phát triển ấy, cùng với những đam mê và ước muốn thể hiện bản thân vô hình chung trở thành một cơn cám dỗ đáng sợ kéo người trẻ vào “trò chơi quyền lực” và lợi ích, hay đẩy người trẻ vào cuộc đua công nghệ, chạy theo các trào lưu và trở nên xa lạ với con người.

Ngày nay, “sự thay đổi não trạng và cơ cấu thường làm cho con người đặt lại vấn đề những giá trị được tiếp nhận, nhất là nơi những người trẻ là lứa tuổi đôi khi thiếu nhẫn nại; hơn nữa, sự lo âu khiến họ nổi loạn và vì muốn sớm được dự phần vào đời sống xã hội hơn. Do đó, nhiều khi cha mẹ và các nhà giáo dục càng ngày càng gặp nhiều khó khăn trong việc chu toàn bổn phận.”[13] Cũng vậy, sự ảnh hưởng của văn hóa hưởng thụ, cùng với sự tục hóa, nhất là chủ nghĩa duy vật, hay thuyết tương đối… mà nhiều người, trong đó có người trẻ nhìn con người không phải là một hữu thể nhân linh, nhưng chỉ coi và muốn biến người khác thành những đối tượng để khai thác và thỏa mãn cho những nhu cầu thấp hèn của mình. Theo đó, thay vì được trọng dụng và nâng đỡ để trở thành những người làm chủ vận mệnh thế giới, một số người trẻ hoặc được dung dưỡng bởi những ý thức hệ bá chủ; hoặc cũng có những người trẻ trở thành nạn nhân của sự bóc lột, khai thác và lạm dụng. Theo đó, “xảy ra nhiều hơn nữa trên thế giới là trường hợp người trẻ bị gạt ra ngoài lề và bị loại trừ khỏi xã hội cách này hay cách khác, vì lý do tôn giáo, sắc tộc hay kinh tế[14]. Để rồi, không ít bạn trẻ trở nên bi quan về con người, sợ hãi thế giới và trở nên xa lạ với người khác, kéo theo thái độ vô cảm trước nỗi đau và nhu cầu của người, thậm chí với chính những người thân yêu nhất của mình… Từ đó họ trở thành người xa lạ với tha nhân.

Không những thế, sự phát triển công nghệ dường như cách nào đó ảnh hưởng và đe dọa đến sự tiếp xúc trực tiếp của con người với con người, nhất là giới trẻ, những người thích ứng rất nhanh, nhưng đôi khi quá vội vã với công nghệ và thế giớ ảo. Để rồi, với chiếc smartphone, họ quên tất cả những thực tại xung quanh mình, kể cả cha mẹ hay những người thân yêu nhất, họ để não trạng và làn sóng vô cảm dửng dưng nhấn chìm...

Xa lạ với chính mình

Trong một thế giới người trẻ bị chi phối bởi nhiều hệ tư tưởng, nhất là của chủ nghĩa cá nhân tự do cực đoan, cũng như bị đè nén bởi bao mối lo lắng bận tâm về tương lai, “các định chế, luật pháp, những lối suy tư và cảm nghĩ của người xưa truyền lại, hình như không phải lúc nào cũng phù hợp với tình thế hiện tại, do đó, có sự xáo trộn trầm trọng trong phương thức và trong cả các tiêu chuẩn hành động…”[15] Do đó, nhiều bạn trẻ muốn nổi loạn, coi thường và muốn loại bỏ truyền thống để sống với những gì mình thích, mà chẳng quan tâm đến vị trí và vai trò của mình trong xã hội và thế giới.

Cũng vậy, trong một xã hội nhiễu nhương, nhất là ngày càng bị chi phối bởi thế giới ảo, người trẻ có thể trở thành chủ nhân của công nghệ, nhưng cũng có thể trở thành nạn nhân ưa thích của thực tại này. Quả vậy, không thiếu người trẻ đang tự cô lập chính mình trong không gian ảo. Để rồi, họ mất phương hướng và đánh mất chính mình trong vòng xoáy của kim tiền hay của thế giới ảo. Trong thực tế, trước một thế giới đầy bạo lực và ích kỉ, người trẻ đôi khi có nguy cơ khép kín mình vào trong các nhóm nhỏ, hay vào trong chính cái tôi của mình để tránh xa những thách đố của thời đại. Khi đó, họ cảm tưởng mình đang sống tình huynh đệ hoặc ít ra cũng là sống cho chính mình, nhưng thật ra họ đang nối dài chính cái tôi của họ, họ trở nên xa lại với thế giới và với chính mình.[16]

Hệ quả là trong một thế giới bị nhồi nhét đủ thứ và đang bị chết chìm trong những bãi rác thông tin, kéo theo sự mơ hồ về chính mình, không ít bạn trẻ ngày nay bị phân tán trong suy nghĩ và phân mảnh trong cuộc sống, để rồi đôi khi họ cảm thấy chính mình như là một kẻ xa lạ. Từ đó, họ cảm thấy cuộc sống trở nên vô nghĩa và đôi khi buông mình cho những thú vui, chôn vùi mình trong thế giới ảo để quên đi mình là ai và cuộc sống này có ý nghĩa gì. Đó chính là thực trạng đáng báo động của người trẻ trong thế giới hôm nay, khi một số người trẻ cảm thấy sự lạc lõng, cô đơn và tuyệt vọng…

Vậy phải chăng trong một thế giới ngày càng trở nên xa lạ, tất cả người trẻ đều là người lạ xa với Thiên Chúa, với thiên nhiên và con người? Câu trả lời chắc chắn là không! Vậy đâu là cơ hội, là nơi để người trẻ có thể trở nên người nhà của Thiên Chúa, anh em của nhau và người bạn của thiên nhiên? Người viết xin mạn phép đề cập đến trong phần 2 của bài viết...

[1] Cf. Niall Ferguson, Quảng trường và Tòa tháp, Nxb. Thế giới, tr. 7

[2] Cf. Ibid., tr. 46-47

[3] Cf. Cf. Athanase Nguyễn Quốc Lâm, Homo Viator, Dẫn nhập Triết học về con người – vũ trụ - Thiên Chúa, Nxb Tôn Giáo, tr. 135

[4] Cf. Đức Giáo hoàng Bê-nê-đíc-tô XVI, Thiên Chúa luôn mới, Những suy tư về cuộc sống, tình yêu và tự do, NXB. Đồng Nai, tr. 51

[5] Cf. https://gpbuichu.org/nghich-ly-tuoi-truong-thanh/

[6] Cf. Đức Thánh Cha Biển Đức XVI, Thiên Chúa và Trần thế, NXb Tôn Giáo, tr. 24

[7] Cf. https://nhac.vn/bai-hat/biet-yeu-thuy-chi-sorW3q

[8] Cf. Athanase Nguyễn Quốc Lâm, Homo Viator, Dẫn nhập Triết học về con người – vũ trụ - Thiên Chúa, Nxb Tôn Giáo, tr. 95

[9] Cf. Anthony Lê Đức, SVD, Chăm sóc ngôi nhà chung, sứ vụ của Ki-tô hữu, trách nhiệm của nhân loại, tr. 27

[10] Cf. Ibid., tr. 23

[11] Cf. Betrand Russell, Quyền lực, Nxb. Phụ nữ Việt Nam, tr. 16

[12] Cf. Thánh Công đồng Vaticano II, Hiến chế Mục vụ về Giáo hội trong thế giới hôm nay, số 5