Thánh Giacobê - Vinh quang từ chén đắng và tinh thần phục vụ

Hôm nay, chúng ta cùng mừng lễ kính Thánh Giacôbê, Tông đồ. Ngài là anh của thánh Gioan, con của ông Dêbêđê, và vốn là một người làm nghề chài lưới. Thánh Giacôbê là một trong bốn môn đệ đầu tiên được Chúa Giêsu kêu gọi đi theo Người (x. Mt 4,18-22). Ngài là một trong những môn đệ thân tín nhất của Chúa, vinh dự được chứng kiến những biến cố quan trọng và thâm sâu nhất trong đời của Chúa Giêsu: Ngài chứng kiến cảnh con ông Zairô được Chúa cho sống lại, việc Chúa biến hình trên núi Taborê, và đỉnh điểm là cơn hấp hối của Chúa Giêsu trong vườn Cây Dầu.

Cuộc đời Thánh Giacôbê là một bằng chứng sống động cho hành trình biến đổi của người môn đệ. Từ một ngư phủ chất phác, Ngài được Chúa mời gọi, được chứng kiến những mầu nhiệm, và cuối cùng, Ngài đã trở thành người tử đạo đầu tiên trong số các tông đồ, đã đổ máu ra để minh chứng cho Chúa Giêsu Phục Sinh dưới thời vua Hêrôđê Agrippa I vào khoảng năm 43-44. Thánh Giacôbê vinh dự là tông đồ đầu tiên đã chết để làm chứng cho Tin Mừng. Gương tử đạo của Ngài, cùng với những bài học sâu sắc từ Tin Mừng hôm nay, mời gọi chúng ta tìm được sức mạnh và hiểu rõ hơn về con đường đích thực của người môn đệ Chúa Kitô.

Trong Tin Mừng hôm nay, chúng ta thấy một điều khá lạ lùng: Sau khi Chúa Giêsu loan báo về cuộc thương khó của Ngài lần thứ ba – một mạc khải đầy đau khổ về định mệnh thập giá đang chờ đợi Ngài – các môn đệ vẫn chưa hiểu hết được mầu nhiệm ấy. Các ông vẫn hy vọng một triều đại Mêssia mà Thầy sắp sửa khai mạc với sự vinh quang của Thầy – Đấng Mêssia, Đấng Cứu Thế theo quan niệm trần thế. Thậm chí, Mẹ của hai anh em Giacôbê và Gioan đã nhanh chân xin trước hai chỗ danh dự, cho các con mình được ngồi bên tả và bên hữu Thầy khi vương quốc Mêssia khai mạc. Rõ ràng, lời thỉnh cầu này đã bỏ qua mạc khải về hành trình Giêrusalem, bỏ qua thập giá mà Thầy đang kiên nhẫn mạc khải.

Họ vẫn chưa hiểu gì cả về định mệnh đích thực của Chúa Giêsu. Vậy, Chúa Giêsu đã làm gì để chuyển biến tư tưởng của họ?

Trước lời thỉnh cầu đầy tham vọng của mẹ hai môn đệ, Chúa Giêsu đã không trách mắng, mà bằng những câu hỏi đầy chất liệu giáo huấn và tình thương: “Các ngươi không biết điều các ngươi xin. Các ngươi có thể uống chén mà ít nữa đây Ta sắp uống chăng?”

Chuyển đổi quan niệm về vinh quang: Đức Giêsu cố gắng chuyển biến tư tưởng của họ từ “vinh quang của Đấng Mêssia” theo quan niệm con người (vinh quang trần thế, quyền lực, danh dự) sang “con đường dẫn đến vinh quang” là xuyên qua khổ giá, qua hình ảnh chén đắng. Chén đắng ở đây là biểu tượng cho cuộc khổ nạn, cho những đau khổ tột cùng mà Chúa Giêsu sắp phải trải qua, đỉnh điểm là cái chết trên thập giá. Ngài mời gọi các môn đệ nhìn thấy rằng vinh quang đích thực không nằm ở ngai vàng quyền lực, mà nằm ở sự hy sinh, ở việc chấp nhận chén đắng mà Chúa Cha trao ban.

Sự chấp nhận vô thức nhưng can đảm của môn đệ: Giacôbê và Gioan, dù không hiểu hết điều các ông xin, nhưng vẫn can đảm thưa “Được”. Lời đáp này cho thấy một sự sẵn lòng, một sự phó thác chưa trọn vẹn lý trí nhưng đã có phần tâm hồn. Chính sự sẵn lòng này đã mở ra con đường cho Chúa cải hóa các ông.

Tham dự vào chén đắng của Thầy: Và Chúa Giêsu đã cải hóa các ông, biến lời chấp nhận vô thức đó thành một sự tham dự thật sự vào chén đắng của Thầy, khiến các ông như Thầy sau này đối diện tử nạn:

Thánh Giacôbê bị vua Hêrôđê Agrippa I giết năm 44 và là vị tông đồ tử đạo đầu tiên ở Giêrusalem (x. Cv 12,2). Ngài đã uống chén đắng của sự tử đạo, đổ máu mình ra để làm chứng cho Chúa Kitô. Vinh quang của Ngài không phải là ngai vàng trần thế, mà là vành triều thiên tử đạo.

Thánh Gioan cũng phải chịu bắt bớ dưới thời hoàng đế Nêrôn, đã bị bỏ vào vạc dầu sôi ở cửa Latinh. Mặc dù thoát chết một cách kỳ diệu, ông vẫn phải chịu khổ sai tại đảo Patmos (x. Kh 1,9), sống lưu đày vì danh Chúa. Ông cũng đã uống chén đắng của sự đau khổ và bị bách hại.

Cuộc đời của hai anh em Giacôbê và Gioan là minh chứng sống động rằng con đường theo Chúa là con đường chấp nhận chén đắng, con đường của thập giá.

Trong ý nghĩa sâu xa của mầu nhiệm thập giá qua hình ảnh chén đắng và phép rửa (mà Chúa Giêsu còn nhắc đến như một phép rửa bằng máu mà Ngài sẽ chịu), Chúa Giêsu dẫn các môn đệ từ sự mộng mơ về quyền bính vinh quang mà các ông mong muốn đến sự hiệp thông đời sống với Ngài, một sự hiệp thông trong tinh thần phục vụ và hy sinh.

Quyền bính là phục vụ, không phải thống trị: Chúa Giêsu dạy: “Ai muốn làm lớn, thì hãy phục vụ các con, và ai muốn cầm đầu trong các con, thì hãy làm tôi tớ các con…” (Mt 20,26-27). Ngài lật ngược mọi quan niệm về quyền bính của thế gian. Trong vương quốc của Ngài, sự vĩ đại không nằm ở việc được phục vụ, mà là ở việc phục vụ người khác; không ở việc thống trị, mà là ở việc làm tôi tớ.

Gương mẫu Người Đầy Tớ và Gia Nhân: Chúa Giêsu có quyền hạn đầy đủ của một vị Thiên Chúa, nhưng Ngài đã không hành xử như một vị thống trị, một lãnh chúa, mà trở nên như “một người đầy tớ”, một “gia nhân” (x. Ga 13,13). Ngài đã rửa chân cho các môn đệ vào chiều thứ Năm tuần thánh, một hành động của kẻ hầu người hạ thấp kém nhất. Qua đó, Ngài không chỉ dạy bài học phục vụ cho các môn đệ, mà còn thiết lập một nền tảng mới cho mọi quyền bính trong Giáo hội: quyền bính là phục vụ.

Bổn phận phục vụ dựa trên nền tảng của Người Con Người: Cho nên, người môn đệ Đức Giêsu được chọn để phục vụ anh em theo lời giảng dạy và mẫu gương của chính Thầy – Đức Giêsu. Ngài đã khẳng định bổn phận phục vụ dựa trên nền tảng là lối cư xử của Ngài: “Con Người đến không phải để được người ta phục vụ, nhưng để phục vụ và phó mạng sống làm giá chuộc cho nhiều người” (Mt 20,28). Đây là mục đích tối hậu của cuộc đời Ngài, và cũng là mục đích tối hậu của cuộc đời người môn đệ. Phục vụ không phải là một lựa chọn, mà là một bổn phận, một ơn gọi xuất phát từ bản chất của Đấng Cứu Thế.

Câu chuyện về Đức Hồng Y Roncalli (sau này là Giáo hoàng Gioan XXIII) là một minh chứng sống động cho tinh thần phục vụ này. Một hôm, Đức Hồng y vừa trên xe bước xuống, ngài mới đi xa về. Phái đoàn Tòa Giám mục ra đón. Mọi người ngạc nhiên trên vai áo Hồng y có vướng mấy cọng rơm đồng quê. Ai hỏi ngài cũng cười xòa vui vẻ, nhưng mấy nhân viên phụ tá trên xe đều hiểu chuyện. Chiếc xe của Đức Hồng y đang từ hướng Bắc xuống miền Nam qua vùng đồng ruộng. Giữa đường, một chiếc xe bò chở rơm sa hố. Người đánh xe gắng sức đẩy phụ nhưng xe không nhúc nhích. Đức Hồng y cho xe dừng lại, xắn tay áo hò dô ta đẩy phụ, và chiếc xe rơm sa lầy lại chuyển bánh tiếp tục lên đường.

Những cọng rơm trên vai Đức Hồng y đối với ngài chỉ cười xòa cho qua. Nhưng thực sự chúng tỏ rõ cho chúng ta thấy một Hồng y không quản ngại khó khăn hay sợ bẩn chiếc áo dòng sang trọng của mình. Ngài đã sống đúng tinh thần của Người Đầy Tớ, không ngại hạ mình, không ngại vấy bẩn để phục vụ anh em. Sau này khi lên ngôi Giáo hoàng – Đức Gioan XXIII vẫn tiếp tục nếp sống bình dị, khiêm tốn phục vụ, trở thành một tấm gương sáng cho toàn thể Giáo hội. Gương Ngài cho thấy rằng địa vị cao không làm mất đi tinh thần phục vụ, mà ngược lại, còn là cơ hội để phục vụ nhiều hơn, sâu sắc hơn.

Cuộc sống là hành trình thập giá. Giống như hai môn đệ Gioan và Giacôbê, chúng ta được mời gọi uống chén đắng xuyên qua những đối diện mọi gian nan khốn khó của cuộc đời. Đó có thể là bệnh tật, mất mát người thân, thất bại trong công việc, những hiểu lầm, hay những thử thách đức tin. Mỗi người chúng ta đều có một chén đắng của riêng mình, một thập giá để gánh vác.

Gánh vác cuộc đời như Chúa Giêsu vác thập giá: Đó là chén đắng mà Chúa Cha trao, chén đắng của sự vâng phục ý Cha, chén đắng của tình yêu tự hiến. Chúa Giêsu đã không trốn tránh chén đắng, mà Ngài đã đón nhận nó, xuyên qua nó, và trỗi dậy từ đó. Khi chúng ta chấp nhận gánh vác những thập giá của mình, không phải bằng sự than trách hay tuyệt vọng, mà bằng niềm tin và sự phó thác vào Chúa, thì chúng ta đang hiệp thông với cuộc khổ nạn của Ngài.

Sức mạnh để xuyên qua và trỗi dậy: Chúa Giêsu không chỉ gánh vác thập giá, Ngài còn xuyên qua nó và trỗi dậy từ đó. Điều này mang lại cho chúng ta niềm hy vọng. Chúng ta không chỉ chịu đau khổ, mà chúng ta còn được mời gọi vượt qua đau khổ, được biến đổi nhờ đau khổ. Chính trong những giờ phút khó khăn nhất, chúng ta mới cảm nghiệm được sức mạnh của Chúa đang nâng đỡ, và nhìn thấy ánh sáng phục sinh ngay trong bóng tối.

Tử đạo hàng ngày: Tinh thần tử đạo không chỉ dành cho những người đổ máu mình ra như Thánh Giacôbê. Đó còn là sự tử đạo hàng ngày, chết đi cho những ích kỷ, cho những ham muốn tầm thường, cho những cám dỗ của thế gian, để sống cho Chúa và cho tha nhân. Đó là sự hy sinh âm thầm, sự chịu đựng kiên nhẫn, sự tha thứ liên tục. Mỗi khi chúng ta từ bỏ ý riêng để làm theo ý Chúa, mỗi khi chúng ta phục vụ người khác mà không mong được đền đáp, mỗi khi chúng ta chấp nhận một sự thua thiệt vì tình yêu, chúng ta đang uống chén đắng của mình và làm cho cuộc đời mình trở thành một chứng tá cho thập giá Chúa Kitô.

Gương sáng của Thánh Giacôbê Tông đồ, cùng với giáo huấn của Chúa Giêsu về chén đắng và tinh thần phục vụ, mời gọi chúng ta nhìn lại hành trình làm môn đệ của mình. Chúng ta có đang khao khát một vinh quang trần thế, hay chúng ta sẵn lòng đi theo con đường thập giá của Thầy?

Xin cho chúng ta tìm được sức mạnh nhờ gương tử đạo của Thánh Giacôbê. Xin cho chúng ta hiểu rằng vinh quang đích thực không nằm ở quyền bính hay danh vọng, mà nằm ở sự khiêm tốn phục vụ, ở việc dám uống chén đắng và gánh vác thập giá của mình.

Ước gì mỗi người chúng ta, bằng lòng tin và sự vâng phục, biến cuộc đời mình thành một lời chứng sống động cho tình yêu phục vụ của Chúa Giêsu. Để chúng ta không chỉ là những người thân cận theo huyết thống, mà còn là mẹ và anh em đích thực của Chúa trong tinh thần, luôn sống theo thánh ý Cha, và cùng Ngài tiến về vinh quang Phục Sinh. Amen.

Lm. Anmai, CSsR