Macta, Maria, Ladaro: Chốn nương thân của tình bạn và ân sủng

Hôm nay, Giáo hội hân hoan kính nhớ ba vị thánh đặc biệt: Mác-ta, Ma-ri-a và La-da-rô, ba chị em ở làng Bê-ta-ni-a. Sự kiện này mang một ý nghĩa đặc biệt trong lịch phụng vụ của Giáo hội Công giáo Rô-ma, khi Đức Thánh Cha Phan-xi-cô đã thêm cả ba vị vào lịch phụng vụ chung vào ngày 2 tháng 2 năm 2021. Trước đây, ngày này chỉ được dành để kính nhớ riêng Thánh Mác-ta. Việc mở rộng này không chỉ là một sự bổ sung đơn thuần về tên gọi, mà còn là một sự nhìn nhận sâu sắc hơn về “chứng tá Phúc âm quan trọng của họ trong việc đón rước Chúa Giêsu vào nhà họ, chăm chú lắng nghe Người, tin rằng Người là sự sống lại và là sự sống,” như Sắc lệnh của Bộ Phụng tự và Kỷ luật Bí tích đã giải thích.

Gia đình Bê-ta-ni-a, một ngôi nhà đơn sơ nhưng lại là nơi Chúa Giêsu cảm nghiệm được tình gia đình và tình bạn chân thành. Phúc âm thánh Gio-an khẳng định một cách mạnh mẽ rằng Chúa yêu thương họ. Trong ngôi nhà ấy, bà Mác-ta đã rộng lượng tiếp đãi Người với tấm lòng hiếu khách, bà Ma-ri-a ngoan ngoãn lắng nghe lời Người với tâm hồn khao khát chân lý, và ông La-da-rô, người đã nhanh chóng đi ra khỏi mộ theo lệnh của Đấng đã chiến thắng sự chết. Ba con người, ba tính cách, ba cách thế đón tiếp Chúa, nhưng tất cả đều xuất phát từ một tình yêu và niềm tin sâu sắc. Bài Phúc âm trích đọc trong Thánh Lễ này, Luca 10, 38-42, một lần nữa minh chứng tình cảm đặc biệt mà chị em nhà này đã dành cho Chúa, đồng thời mời gọi chúng ta suy nghĩ một cách nghiêm túc về thứ tự ưu tiên trong những việc chúng ta làm cho Chúa và cho tha nhân.

Mác-ta, với tư cách là chị cả, đảm trách việc nội trợ, tất bật trong bếp để lo bữa ăn tươm tất cho Thầy. Chị muốn mọi sự phải thật chu đáo, thật xứng đáng với vị khách quý mà chị hết lòng tôn kính. Trong tâm trí chị, việc tiếp đón Thầy không chỉ là một bổn phận, mà còn là một niềm vinh dự lớn lao. Chính vì mối bận tâm về sự hoàn hảo ấy mà chị dường như quên đi mọi thứ xung quanh, kể cả việc cần có sự hỗ trợ của cô em Ma-ri-a. Trong khi chị đang tất bật lo toan, Ma-ri-a lại chọn một cách tiếp đón hoàn toàn khác biệt. Cô thanh thản, lặng lẽ ngồi bên chân Thầy, chăm chú lắng nghe từng lời Người nói. Không ồn ào, không vội vã, chỉ có một sự bình yên nội tại, một khát khao được thấm đẫm Lời Chúa.

Sự khác biệt trong cách đón tiếp ấy đã dẫn đến một khoảnh khắc đầy kịch tính nhưng cũng rất ý nghĩa. Mác-ta, người vốn đảm đang, thạo việc và nhanh nhẹn, cảm thấy quá tải và cần sự giúp đỡ. Chị không muốn khách phải chờ đợi lâu, và chị muốn bữa ăn phải tương đối thịnh soạn để xứng đáng với Thầy. Trong tình thế này, chị thấy rất cần sự giúp đỡ của cô em. Chị đã thẳng thắn đề nghị với Chúa Giêsu: “Xin Thầy bảo em giúp con một tay!” Ước muốn của Mác-ta là một ước muốn rất đỗi bình thường, thậm chí là hợp lý theo lẽ thường tình của con người. Trong mắt chị, Ma-ri-a đang lơ là trách nhiệm, bỏ mặc chị một mình trong công việc bộn bề.

Tiếc thay, khoảnh khắc ấy lại không diễn ra như Mác-ta mong muốn. Thầy Giêsu lại đang kể chuyện cho Ma-ri-a, và cô em đang lắng nghe một cách thích thú, say mê. Lời đề nghị của Mác-ta, dù xuất phát từ thiện chí và sự lo lắng, lại vô tình làm phá vỡ câu chuyện còn dang dở của Thầy, làm gián đoạn khoảnh khắc thiêng liêng giữa Thầy và trò. Mác-ta đã bị mối lo về bữa ăn chi phối quá mức, đến nỗi chị quên cả phép lịch sự cần có khi tiếp khách, thậm chí là với một vị Thầy tôn kính. Chị quên rằng Thầy Giêsu không chỉ cần một bữa ăn thịnh soạn, mà còn cần tình bạn chân thành, sự hiện diện và lắng nghe. Và việc tiếp khách, theo một cách khác, cũng là một hình thức phục vụ không kém giá trị, nếu không muốn nói là có giá trị hơn.

Thầy Giêsu, Đấng thấu suốt mọi tâm hồn, đã nhìn thấy sự căng thẳng, lúng túng của Mác-ta. Ngài cũng nhận ra lòng tốt của chị, khi chị muốn dọn một bữa ăn thật xứng đáng. Ngài không hề có ý phủ nhận công sức hay tấm lòng hiếu khách của Mác-ta. Nhưng Ngài đã gọi tên chị hai lần cách trìu mến: “Mác-ta, Mác-ta!” Lời gọi ấy không phải là một sự trách móc nặng nề, mà là một sự nhắc nhở nhẹ nhàng, đầy yêu thương. Ngài nhẹ nhàng trách chị vì đã lo lắng, băn khoăn về nhiều chuyện quá. “Chỉ cần một chuyện thôi. Ma-ri-a đã chọn phần tốt hơn.”

Câu nói này của Chúa Giêsu đã trở thành một trong những lời giáo huấn kinh điển nhất của Phúc Âm. Ngài không bảo rằng điều Mác-ta làm là điều không tốt hay vô ích. Công việc phục vụ, sự chăm sóc thể lý luôn cần thiết và đáng quý. Tuy nhiên, Ngài nhấn mạnh rằng ngồi nghe Thầy vẫn là điều tốt hơn, cần hơn. “Phần tốt hơn” mà Ma-ri-a đã chọn chính là việc lắng nghe Lời Chúa, là sự hiện diện trọn vẹn trong tình yêu của Ngài. Đó là chọn lựa ưu tiên cho mối tương quan với Thiên Chúa, cho việc nuôi dưỡng linh hồn, cho sự bình an nội tâm.

Trong cuộc sống hôm nay, chúng ta rất dễ bị cuốn vào chọn lựa của Mác-ta. Chúng ta bị đè nặng bởi công việc, bởi những lo toan cơm áo gạo tiền, bởi những mối bận tâm về sự nghiệp, gia đình, xã hội. Danh sách những việc cần làm dường như dài vô tận, và chúng ta luôn cảm thấy mình không có đủ thời gian để hoàn thành tất cả. Chúng ta tất bật, vội vã, đôi khi đến mức căng thẳng và mệt mỏi, giống như Mác-ta. Chúng ta bị cuốn vào vòng xoáy của những hoạt động, những kế hoạch, và đôi khi quên mất điều căn cốt nhất: điều cần hơn là dành thời giờ để gặp Chúa, ở bên chân Chúa mà lắng nghe.

Nếu chúng ta không dành thời gian để lắng nghe Lời Chúa, để cầu nguyện, để kết hiệp với Ngài, thì mọi công việc chúng ta làm, dù có ý nghĩa đến mấy, cũng có nguy cơ trở thành trống rỗng, vô vị. Chúng ta có thể làm rất nhiều việc cho Chúa, nhưng lại không thực sự sống với Chúa. Chúng ta có thể phục vụ Giáo hội một cách nhiệt thành, nhưng lại thiếu đi mối tương quan cá vị, thân mật với Đấng mà chúng ta phục vụ. Đó là một sự mất mát lớn lao.

Tuy nhiên, bài học từ Bê-ta-ni-a không phải là một lời mời gọi từ bỏ mọi công việc để chỉ ngồi yên lắng nghe. Đức Giêsu không hề hạ thấp giá trị của việc phục vụ hay trách nhiệm. Trái lại, Ngài muốn chúng ta tìm thấy sự cân bằng, một trật tự ưu tiên đúng đắn. Đời sống của người Kitô hữu là sự kết hợp hài hòa giữa chọn lựa của Mác-ta và Ma-ri-a. Chúng ta được mời gọi vừa làm việc của Chúa, vừa gặp gỡ chính Chúa.

Việc làm của Chúa chính là sứ mạng mà Ngài trao phó cho mỗi người chúng ta, phù hợp với ơn gọi và khả năng riêng. Đó là việc phục vụ tha nhân, là dấn thân xây dựng một xã hội công bằng, bác ái, là sống chứng nhân cho Tin Mừng trong mọi môi trường. Công việc, bổn phận, trách nhiệm của chúng ta chính là những phương thế để chúng ta thể hiện tình yêu của mình đối với Thiên Chúa và đối với anh chị em. Nhưng những việc ấy chỉ thực sự có giá trị khi chúng được làm trong tinh thần cầu nguyện, trong sự kết hiệp với Chúa.

Và gặp gỡ chính Chúa chính là việc chúng ta dành thời gian cho Ngài, qua cầu nguyện, qua việc lắng nghe Lời Ngài trong Thánh Kinh, qua việc tham dự các Bí tích, đặc biệt là Bí tích Thánh Thể. Đây là nguồn mạch của mọi sức mạnh, mọi ân sủng, mọi sự khôn ngoan. Khi chúng ta được tràn đầy Lời Chúa, được nuôi dưỡng bởi Mình và Máu Thánh Chúa, chúng ta mới có đủ năng lực và niềm vui để thực hiện những công việc phục vụ một cách hiệu quả và trọn vẹn.

Sự kiện Mác-ta, Ma-ri-a và La-da-rô được cùng tôn kính như những vị thánh là một lời mời gọi tuyệt vời cho chúng ta. Nó khẳng định rằng cả hai khía cạnh của đời sống Kitô hữu – hành động và chiêm niệm, phục vụ và lắng nghe – đều cần thiết và bổ sung cho nhau. Mác-ta đại diện cho hoạt động, cho việc “chạy việc Chúa.” Ma-ri-a đại diện cho chiêm niệm, cho việc “ở bên Chúa.” La-da-rô, người được sống lại từ cõi chết, lại là biểu tượng của niềm tin vào quyền năng chiến thắng sự chết của Đức Kitô, niềm tin là nền tảng cho cả hành động và chiêm niệm.

Trong ngôi nhà Bê-ta-ni-a, không có sự đối nghịch hay loại trừ giữa hai chị em. Mác-ta không ngừng yêu mến Chúa dù chị bận rộn, và Ma-ri-a cũng không thờ ơ với bổn phận. Họ chỉ cần học cách sắp xếp ưu tiên. Cuộc sống thiêng liêng của chúng ta cũng vậy. Chúng ta không thể chỉ làm việc mà không cầu nguyện, cũng không thể chỉ cầu nguyện mà không phục vụ. Cầu nguyện cung cấp sức mạnh, sự hướng dẫn và ý nghĩa cho mọi hành động. Hành động làm cụ thể hóa tình yêu và niềm tin mà chúng ta đã tìm thấy trong cầu nguyện.

Ước gì qua gương sáng của các thánh Mác-ta, Ma-ri-a và La-da-rô, mỗi người chúng ta biết tìm thấy sự cân bằng thánh thiện trong cuộc đời mình. Để chúng ta không chỉ là những Mác-ta tất bật với những lo toan trần thế mà quên đi sự hiện diện của Đấng Tối Cao. Cũng không phải là những Ma-ri-a chỉ biết thụ động chiêm niệm mà bỏ bê bổn phận phục vụ. Nhưng là những người Kitô hữu sống trọn vẹn cả hai chiều kích: hành động với tình yêu chiêm niệm, và chiêm niệm để hành động cách khôn ngoan. Khi ấy, cuộc đời chúng ta sẽ thực sự trở thành một lời ngợi ca Thiên Chúa, một chứng tá sống động cho tình yêu và ơn cứu độ của Ngài.