Đức giáo hoàng nói gì về trí tuệ nhân tạo?

Thứ hai - 20/11/2023 00:57 1093

GẶP GỠ CÁC ĐẠI BIỂU THAM DỰ HỘI NGHỊ KHOÁNG ĐẠI
CỦA HỌC VIỆN GIÁO HOÀNG VỀ SỰ SỐNG

BÀI DIỄN VĂN DO ĐỨC GIÁO HOÀNG PHANXICÔ CHUẨN BỊ
ĐƯỢC ĐỌC BỞI ĐỨC TỔNG GIÁM MỤC PAGLIA,
CHỦ TỊCH HỌC VIỆN GIÁO HOÀNG VỀ SỰ SỐNG

Hội trường Clementine
Thứ sáu, 28/02/2020

Kính thưa các vị hữu trách,
Quí quan khách xa gần,
Anh chị em thân mến,

402054632 1701243053620924 9039744656252170919 n

Tôi xin gửi đến anh chị em lời chào thân ái nhân dịp Hội Nghị Khoáng Đại được tổ chức bởi Học viện Giáo hoàng về Sự sống. Tôi xin cảm ơn Đức Tổng Giám Mục Paglia về những lời chào đầy ý nghĩa. Tôi cũng biết ơn sự hiện diện của Chủ tịch Nghị viện châu Âu, Tổng giám đốc Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc và các nhà chức trách và các nhà lãnh đạo khác trong lĩnh vực công nghệ thông tin. Tôi cũng xin chào mừng các tham dự viên tham gia với chúng ta từ Hội trường Conciliazione. Và tôi vô cùng phấn khởi bởi sự hiện diện đông đảo của giới trẻ: tôi thấy đây là một dấu chỉ của hy vọng.

Các vấn đề quý vị đã đề cập trong những ngày này liên quan đến một trong những thay đổi quan trọng nhất ảnh hưởng đến thế giới ngày nay. Thật vậy, chúng ta có thể nói rằng thiên hà kỹ thuật số, và đặc biệt là trí tuệ nhân tạo, nằm ở trung tâm của sự thay đổi mang tính thời đại mà chúng ta đang trải qua. Sựu đổi mới kỹ thuật số chạm đến mọi khía cạnh của cuộc sống, cả cá nhân và xã hội. Nó ảnh hưởng đến cách chúng ta hiểu thế giới và chính mình. Nó ngày càng hiện diện trong hoạt động của con người và thậm chí trong các quyết định của con người, và do đó đang thay đổi cách chúng ta suy nghĩ và hành động. Các quyết định, ngay cả những quyết định quan trọng nhất, ví dụ như trong lĩnh vực y tế, kinh tế hoặc xã hội, hiện là kết quả của ý chí con người và một loạt các đầu vào thuật toán. Một hành động cá nhân bây giờ là điểm hội tụ giữa một đầu vào thực sự là con người và một phép tính tự động, với kết quả là nó ngày càng trở nên phức tạp để hiểu đối tượng của nó, dự đoán trước tác động của nó và xác định sự đóng góp của từng yếu tố.

Chắc chắn nhân loại đã trải qua những biến động sâu sắc trong lịch sử: ví dụ, sự ra đời của động cơ hơi nước, hoặc điện, hoặc phát minh ra máy in đã cách mạng hóa cách chúng ta lưu trữ và truyền tải thông tin. Hiện nay, sự hội tụ giữa các lĩnh vực kiến thức khoa học và công nghệ khác nhau đang mở rộng và cho phép can thiệp vào các hiện tượng có kích thước vô cùng nhỏ và qui mô hành tinh, đến mức làm mờ ranh giới mà cho đến nay được coi là có thể phân biệt rõ ràng: ví dụ, giữa vật chất vô cơ và hữu cơ, giữa thực và ảo, giữa các bản sắc ổn định và các sự kiện tương tác liên tục.

Ở cấp độ cá nhân, thời đại kỹ thuật số đang thay đổi nhận thức của chúng ta về không gian, thời gian và cả về thể xác con người. Nó gieo vào chúng ta ý thức về khả năng vô hạn, ngay cả khi tiêu chuẩn hóa ngày càng trở thành tiêu chí chính của tổng hợp. Ngày càng trở nên khó nhận ra và đánh giá cao sự khác biệt. Ở cấp độ kinh tế xã hội, người dùng thường bị giảm xuống thành "người tiêu dùng", con mồi cho lợi ích tư nhân tập trung trong tay một số ít. Từ các dấu vết kỹ thuật số phân tán trên internet, các thuật toán trích xuất dữ liệu cho phép kiểm soát các thói quen tinh thần và các mối quan hệ, cho các mục đích thương mại hoặc chính trị, thường xuyên mà chúng ta không hề hay biết. Sự bất đối xứng này, qua đó một số ít người được chọn biết mọi thứ về chúng ta trong khi chúng ta không biết gì về họ, làm giảm đi tư duy phản biện và việc thực hành tự do có ý thức. Bất bình đẳng mở rộng rất lớn; Kiến thức và tài sản tích lũy trong một vài bàn tay với những rủi ro nghiêm trọng cho các xã hội dân chủ. Tuy nhiên, những mối nguy hiểm này không được làm giảm đi tiềm năng to lớn mà các công nghệ mới mang lại. Chúng ta thấy mình đứng trước một món quà từ Thiên Chúa, một nguồn lực có thể sinh hoa trái tốt.

Các vấn đề mà Học viện hàn lâm của quí ví đã quan tâm kể từ khi thành lập hiện ra ngày nay theo một cách mới. Các ngành khoa học sinh học đang ngày càng sử dụng các thiết bị được cung cấp bởi trí tuệ nhân tạo. Sự phát triển này đã dẫn đến những thay đổi sâu sắc trong cách hiểu và quản lý các sinh vật sống của chúng ta và các đặc điểm khác biệt của cuộc sống con người, mà chúng ta cam kết bảo vệ và thúc đẩy, không chỉ trong chiều kích sinh học cấu thành của nó, mà còn trong khía cạnh tiểu sử không thể rút gọn của nó. Mối tương quan và hội nhập giữa cuộc sống "được sống" và cuộc sống "trải nghiệm" không thể bị bỏ qua để ưu tiên một thuật toán đơn giản mang ý thức hệ về hiệu suất chức năng và chi phí bền vững. Các vấn đề đạo đức xuất hiện từ những cách mà các thiết bị mới này có thể điều chỉnh sự ra đời và vận mệnh của các cá nhân đòi hỏi một cam kết đổi mới để bảo tồn phẩm giá con người trong lịch sử chung của chúng ta.

Vì lý do này, tôi biết ơn Học viện Giáo hoàng về Sự sống vì những nỗ lực để phát triển một suy tư nghiêm túc đã thúc đẩy cuộc đối thoại giữa các ngành khoa học khác nhau không thể thiếu cho việc giải quyết các hiện tượng phức tạp này.

Tôi rất vui vì cuộc họp năm nay bao gồm các cá nhân có nhiều vai trò trách nhiệm quốc tế quan trọng trong các lĩnh vực khoa học, công nghiệp và đời sống chính trị. Tôi hài lòng vì điều này và tôi cảm ơn quí vị. Là những người có đức tin, chúng ta không có ý tưởng sẵn sàng về cách trả lời những câu hỏi không lường trước được mà lịch sử đặt ra trước mắt chúng ta ngày nay. Nhiệm vụ của chúng ta đúng hơn là bước đi bên cạnh những người khác, chăm chú lắng nghe và tìm cách liên kết kinh nghiệm và suy tư. Là những người có đức tin, chúng ta phải để cho mình được thử thách, để Lời Chúa và truyền thống đức tin của chúng ta có thể giúp chúng ta giải thích các hiện tượng của thế giới và xác định con đường nhân bản hóa, và do đó truyền giáo yêu thương, để chúng ta có thể cùng nhau đồng hành. Bằng cách này, chúng ta sẽ có thể đối thoại hiệu quả với tất cả những người dấn thân cho sự phát triển con người, trong khi vẫn giữ con người ở trung tâm của kiến thức và thực tiễn xã hội với tất cả các chiều kích của họ, bao gồm cả tâm linh. Chúng ta đang phải đối mặt với một nhiệm vụ liên quan đến toàn thể gia đình nhân loại.

Trong bối cảnh này, việc chỉ đào tạo ử dụng đúng cách các công nghệ mới sẽ là không đủ. Là những công cụ hay dụng cụ, chúng không phải là "trung lập", vì, như chúng ta đã thấy, chúng định hình thế giới và thu hút lương tâm trên bình diện các giá trị. Chúng ta cần một nỗ lực giáo dục rộng lớn hơn. Những lý do vững chắc cần phải được phát triển để thúc đẩy sự kiên trì trong việc theo đuổi thiện ích chung, ngay cả khi không có lợi thế trước mắt rõ ràng. Có một chiều kích chính trị đối với việc sản xuất và sử dụng trí tuệ nhân tạo, liên quan đến nhiều hơn là mở rộng các lợi ích cá nhân và chức năng thuần túy của nó. Nói cách khác, chỉ đơn giản là tin tưởng vào ý nghĩa đạo đức của các nhà nghiên cứu và nhà phát triển thiết bị và thuật toán là không đủ. Cần phải tạo ra các cơ quan xã hội trung gian có thể kết hợp và thể hiện sự cảm nhận đạo đức của người dùng và nhà giáo dục.

Có nhiều ngành liên quan đến quá trình phát triển thiết bị công nghệ (người ta nghĩ đến nghiên cứu, lập kế hoạch, sản xuất, phân phối, sử dụng cá nhân và tập thể ...), và mỗi ngành đòi hỏi một lĩnh vực trách nhiệm cụ thể. Chúng ta đang bắt đầu nhìn thoáng qua một ngành khoa học mới mới mà chúng ta có thể gọi là "sự phát triển đạo đức của các thuật toán" hay đơn giản hơn là "đạo đức thuật toán" (xem Diễn văn trước các tham dự viên trong Đại hội về phẩm giá trẻ em trong thế giới kỹ thuật số, 14 tháng Mười Một 2019). Điều này sẽ nhằm mục đích đảm bảo một đánh giá có thẩm quyền và chia sẻ về các quá trình mà chúng ta tích hợp các mối quan hệ giữa con người và công nghệ ngày nay. Trong việc theo đuổi chung các mục tiêu này, những nguyên tắc của giáo huấn xã hội Công giáo có thể đóng góp quan trọng: phẩm giá của con người, công lý, tính bổ trợ và tình liên đới. Đây là những biểu hiện của cam kết của chúng tôi để phục vụ mọi cá nhân trong sự liêm chính của họ và của tất cả mọi người, không phân biệt đối xử hoặc loại trừ. Sự phức tạp của thế giới công nghệ đòi hỏi chúng ta một khung đạo đức ngày càng rõ ràng, để làm cho cam kết này thực sự hiệu quả.

Sự phát triển đạo đức của các thuật toán - algor-ethics - có thể là cầu nối cho phép các nguyên tắc đó đi vào các công nghệ kỹ thuật số một cách cụ thể thông qua một cuộc đối thoại liên ngành hiệu quả. Hơn nữa, trong cuộc gặp gỡ giữa các tầm nhìn khác nhau về thế giới, nhân quyền đại diện cho một điểm hội tụ quan trọng trong việc tìm kiếm nền tảng chung. Hiện nay, dường như cần phải có sự phản ánh mới về quyền và nghĩa vụ trong lĩnh vực này. Phạm vi và sự tăng tốc của các chuyển đổi của kỷ nguyên kỹ thuật số trên thực tế đã đặt ra những vấn đề và tình huống không lường trước được thách thức đặc tính cá nhân và tập thể của chúng ta. Chắc chắn, Hiệp ước mà anh chị em đã ký hôm nay là một bước quan trọng theo chiều hướng này, với ba tọa độ cơ bản của nó dọc theo hành trình: đạo đức, giáo dục và luật pháp.

Anh chị em thân mến, tôi bày tỏ sự ủng hộ của tôi đối với lòng quảng đại và nghị lực mà anh chị em đã cam kết để khởi động tiến trình đánh giá lại can đảm và đầy thách thức này. Tôi mời gọi anh chị em hãy tiếp tục với sự can đảm và biện phân, khi anh chị em tìm cách tăng cường sự tham gia của tất cả những người có thiện ích của gia đình nhân loại trong trái tim. Trên tất cả anh chị em, tôi khẩn cầu những phúc lành của Thiên Chúa, để cuộc hành trình của anh chị em có thể tiếp tục với sự thanh thản và bình an, trong tinh thần hợp tác. Xin Đức Trinh Nữ trợ giúp mọi người. Mẹ đồng hành với chúng con với lời chúc lành của Mẹ. Và Mẹ xin các con cái của Mẹ hãy nhớ đến Mẹ trong lời cầu nguyện của mình . Cảm ơn anh chị em.

Tác giả: Duc Trung Vu, CSsR chuyển ngữ