Cám dỗ của Chúa và bài học cho các tín hữu

Thứ sáu - 07/03/2025 23:11 737

z6382062684595 e9dc04b91a4acd02f192ad0daa25fe5e

Trong Cựu Ước, các tiên tri như Môsê, Elia, Gioan Tẩy Giả đã ăn chay 40 ngày trước khi thi hành sứ vụ. Tin Mừng hôm nay cũng thuật lại việc Chúa Giêsu đã ăn chay 40 ngày và Người đã bị ma quỉ cám dỗ về cơm bánh, danh vọng và quyền uy trước khi bắt đầu cuộc sống công khai.

Tin Mừng theo Thánh Luca[1] hôm nay tiếp nối gia phả và Phép Rửa của Đức Giêsu. Tin Mừng nói về sứ vụ của Người; nhưng trước đó, Thánh Thần dẫn Người vào sa mạc để chịu quỷ cám dỗ[2]. Vì vậy, Đức Giêsu bắt đầu lưu trú ở Giêrusalem và cuối cùng Người đã chịu chết tại chính nơi này. Ngay từ đầu, khởi đi từ những cám dỗ cho đến cái chết, thật rõ ràng Đức Giêsu không đến như một du khách để nhập cuộc với chúng ta trong khoảnh khắc, gặp một vài người, ngắm qua quang cảnh, và rồi khi có sự cố thì được trực thăng đưa đi, nhưng Đức Giêsu bắt đầu sứ vụ của mình bằng việc chịu Phép Rửa giữa lòng dân tộc. Người ở với chúng ta cho đến tận cùng, tất nhiên bao gồm cả việc chịu cám dỗ.

Ở câu cuối cùng, “Sau khi đã xoay hết cách để cám dỗ Người, quỷ bỏ đi, chờ đợi thời cơ”, Luca có lẽ ám chỉ việc cám dỗ quay trở lại vào giờ vượt qua của Đức Giêsu. Tuy nhiên, cụm từ “chờ đợi thời cơ[3]” cũng ám chỉ rằng những cám dỗ không chỉ xuất hiện vào giai đoạn khó khăn ban đầu, mà Đức Giêsu còn phải cố gắng vượt qua những cám dỗ khác nữa trong suốt sứ vụ của Người. Đức Giêsu phải đương đầu với những cám dỗ tương tự trong suốt cuộc đời công khai. Qua kinh nghiệm hiện sinh đời người chúng ta cũng thấy, cám dỗ không phải đến với chúng ta duy chỉ một lần.

Thập giá của Đức Giêsu không chỉ đến vào giai đoạn cuối khi Người chịu sự cám dỗ để lựa chọn, hoặc chấp nhận hoặc từ chối thực hiện kế hoạch của Thiên Chúa theo cách thức của Người. Hơn nữa trong trình thuật Tin Mừng, quỷ cám dỗ là một biểu tượng đúng nghĩa của quyền lực và lựa chọn những thứ mà Đức Giêsu phải kháng cự suốt cuộc đời. Như chúng ta biết, những ai đối diện với những cám dỗ tương tự, đều không dễ chiến thắng hay vượt qua cách nhẹ nhàng.

Những gì Đức Giêsu quyết định thực hiện khi đối diện với những cám dỗ sẽ ảnh hưởng đến sứ vụ và tạo nên thân thể của Người. Chúng ta chưa biết hết toàn bộ câu chuyện, nhưng chúng ta biết chắc qua việc Đức Giêsu đương đầu với những tên quỷ cám dỗ[4], Người sẽ không chọn lựa theo cách của tên quỷ để hoàn thành sứ vụ của Người. Bởi lẽ, sứ thần đã tiết lộ với Đức Maria rằng, con của Bà sẽ được gọi là “Con Thiên Chúa” (Lc 1,35). Những cơn cám dỗ[5] của Đức Giêsu liền sau phép rửa và gia phả của Người. Trong cả hai sự kiện đó, Người đều được gọi là “Con Thiên Chúa”. Điều đó có nghĩa gì đối với Người? Sự thăm dò của tên quỷ và những lời đối đáp của Đức Giêsu trong cả ba tình tiết cám dỗ đã mạc khải cho chúng ta biết Đức Giêsu sẽ sống như thế nào với thân thể của Người trong cương vị “Con Thiên Chúa”.

Đức Giêsu không ăn không uống trong 40 đêm ngày. Khoảng thời gian này liên kết Người với “40 biến cố” khác trong Kinh Thánh. Ông Môsê ăn chay 40 ngày đêm trên núi (Xc. Đnl 9,9); ông Êlia đi suốt 40 ngày đêm lên núi (Xc. 1V 19,4-8) và dân Israel lữ hành 40 năm trong sa mạc.

Quỷ yêu cầu Đức Giêsu tự nuôi sống mình bằng cách biến những hòn đá thành bánh ăn. Việc đó chẳng có gì lớn lao lắm, nhưng thức ăn đó liệu có phải là lương thực nuôi sống Người sau thời kỳ chay tịnh quan trọng hay không? Tất nhiên Đức Giêsu có quyền năng làm điều đó, nhưng câu trả lời của Đức Giêsu: “Đã có lời chép: Chúng ta sống không chỉ nhờ cơm bánh” làm chúng ta nhớ lại cảnh tượng tương tự của ông Môsê với dân Israel trong sa mạc. Thật là một sự gợi nhớ mãnh liệt cho chúng ta: ngay trong thời gian ở sa mạc, khi những nguồn vật chất vốn được coi trọng, thì Lời Chúa còn quan trọng hơn cả cơm bánh. Đức Giêsu chống lại cơn cám dỗ thứ nhất chứng tỏ rằng nơi Người và những người Do thái nhiệt thành đã có đời sống gắn bó với Lời Chúa.

Cơn cám dỗ thứ hai nói về quyền lực chính trị. Tại sao Đức Giêsu không dùng nó để hoàn thành mục đích cao cả của mình? Lịch sử dân Israel phản ánh tham vọng chính trị. Dân Do thái được ví như những người thân cận uy quyền với các thần ngoại. Cơn cám dỗ này cũng làm cho chúng ta kinh ngạc và hiểu rằng, những gì liên quan đến các nhà lãnh đạo chính trị đều tạo ra lớp người vận động hành lang và “động lực ngầm”, nhằm đạt được và nắm giữ quyền lực chính trị. Đó cũng là cám dỗ cho mỗi chúng ta khi đạt được quyền lực và thống trị những người khác. Giáo Hội và những người lãnh đạo được mời gọi phục vụ cộng đoàn tín hữu đôi khi lại vướng vào cám dỗ này, nghĩa là sử dụng quyền lực của mình để ép buộc dân chúng tuân theo những nguyên tắc do mình đặt ra. Trong Bữa Tiệc Ly, Đức Giêsu rửa chân cho các môn đệ và Người cho chúng ta thấy quyền lực được chuyển thành phục vụ. Quả thực, Đức Giêsu sẽ không thỏa hiệp với bất cứ người nào hay kế hoạch nào trái nghịch với đường lối của Thiên Chúa, vì thế Người kháng cự lời đề nghị quyền lực và vinh quang của tên quỷ.

Giêrusalem và Đền Thờ là những chủ đề xuyên suốt Tin Mừng theo thánh Luca. Phần lớn Tin Mừng thuật lại hành trình Đức Giêsu lên Giêrusalem (xc. Lc 9,51). Vì thế, thật phù hợp khi cơn cám dỗ cuối cùng lại diễn ra trên nóc Đền Thờ. Sự long trọng của Đền Thờ cho thấy đây là cơn cám dỗ còn mạnh hơn cả hai cơn cám dỗ trước đó. Một lần nữa, chúng ta nhớ lại quá khứ của dân Israel. Khi dân Israel gần kết thúc thời gian lưu lạc trong sa mạc thì ông Môsê cảnh báo với dân chúng rằng, mai sau họ không được thách thức Thiên Chúa nữa (Đnl 6,16), bởi vì họ đã thường làm điều đó với Người trong quá khứ.

Tên quỷ đã dùng Kinh Thánh (Tv 91,11-12) để thuyết phục Đức Giêsu dùng quyền năng của Thiên Chúa mà bảo vệ Người khỏi tai họa. Vì lẽ, nếu Đức Giêsu là Con Thiên Chúa thì Thiên Chúa sẽ bảo vệ Người, do đó Người có thể hoàn thành những sứ vụ mà Người được sai đến để thi hành. Tin Mừng sẽ mạc khải lòng trung thành của Đức Giêsu với lời mời gọi của Thiên Chúa, và dạy chúng ta rằng nỗi đau và sự chịu đựng không phải là dấu hiệu cho thấy Thiên Chúa không còn ở bên cạnh Đức Giêsu hay không còn ở bên chúng ta nữa.

Phần chúng ta, khi được nhận bảo chứng Thánh Thể và sự an ủi trong Mùa Chay, mỗi người hãy đón nhận nó như món quà từ Thiên Chúa trong thời thuận tiện của Người. Chúng ta hãy thực hiện những thói quen đặc biệt của Mùa Chay, nhưng không phải để được những phần thưởng của Thiên Chúa cho công việc vất vả của chúng ta. Thay vào đó, những công việc vất vả là để giúp chúng ta, những người đang thực hiện cuộc hành trình qua sa mạc, luôn sống sẵn sàng. Những người đang thực hiện cuộc hành trình qua sa mạc, bởi không gì khác, Chúa Giêsu, tình yêu và hy vọng của chúng ta, đã phục sinh[6]. Người đang sống và hiển trị trong vinh quang. Sự chết đã được biến đổi thành chiến thắng và đức tin cùng hy vọng lớn lao của người Kitô hữu đặt vào điều này: sự phục sinh của Chúa Kitô[7].

Những miêu tả cám dỗ có thể đem đến cho chúng ta một viễn cảnh Mùa Chay này. Đức Giêsu không chỉ vào sa mạc, mà Người còn “được đầy Thánh Thần” và “Người còn được Thánh Thần dẫn vào sa mạc 40 đêm ngày...”. Theo đó, Thánh Thần đã dẫn Đức Giêsu, thì chính Người cũng dẫn dắt mỗi người chúng ta. Chúng ta bắt đầu Mùa Chay bằng cách xin Thánh Thần giúp chúng ta vượt qua mọi cơn cám dỗ.

Mùa Chay này còn có một sự hướng dẫn khác cho chúng ta. Tên quỷ cám dỗ đặt ba chọn lựa trước Đức Giêsu, và ba lần Đức Giêsu đều trả lời bằng cách trích dẫn Kinh Thánh: “Đã có lời chép rằng... đã có lời chép rằng... cũng có lời nói rằng”. Câu chuyện đã gắn kết sự hiện diện của Thánh Thần với những lời Kinh Thánh. Điều đó khiến chúng ta suy nghĩ là phải đối diện với cám dỗ và sống theo sự thật trong tư cách là người Kitô hữu như thế nào? chúng ta có đón nhận Kinh Thánh dưới sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần hay không?

[1] Một nét đặc trưng khác của Tin Mừng Luca, đó là thánh ký đặt câu chuyện Chúa Giêsu chịu cám dỗ ngay sau gia phả của Chúa Kitô trong đó thánh nhân không chỉ lên đến tổ phụ Ápraham như thánh Mátthêu, nhưng đến tận nguyên tổ “Ađam là con Thiên Chúa” (Lc 3, 38). Như vậy, ngay sau khi nêu lên nguyên tổ Ađam, câu chuyện cám dỗ mới bắt đầu. Điều này muốn nói rằng Chúa Giêsu là Ađam mới; khi chiến thắng Ác Thần, Ngài trở thành thủ lãnh của nhân loại tái sinh.

[2] Câu chuyện Chúa Giêsu chịu cám dỗ trong hoang địa được cả ba Tin Mừng Nhất Lãm thuật lại, thánh Máccô tường thuật ngắn nhất, trong khi thánh Mátthêu và thánh Luca tường thuật dài hơn bằng cách kể ra những chước cám dỗ mà Chúa Giêsu kinh qua. Hai bài tường thuật của Mátthêu và Luca có thể được đặt đối xứng với nhau, nhờ đó nêu bật vài điểm khác biệt. Cả hai Tin Mừng Mátthêu (Mt 4,1-11) và Luca (Lc 4,1-13) đều kể rõ về ba cơn cám dỗ của Đức Giêsu sau khi Ngài chịu phép rửa ở sông Giođan. Cả hai đều nói đến việc Ngài được Thần Khí (hay Thánh Thần) dẫn vào hoang địa, sống trong chay tịnh bốn mươi ngày, và bị quỷ (diabolos) cám dỗ. Tuy nhiên, ở Mátthêu và Luca, trật tự của hai cơn cám dỗ thứ hai và thứ ba ngược nhau. Sau đây là một cách giải thích sự khác nhau này. Trong Tin Mừng Mátthêu, cơn cám dỗ thứ ba diễn ra ở trên núi, trong đó Đức Giêsu bị cám dỗ bái lạy quỷ (Mt 4,8-9). Tin Mừng này cũng sẽ kết thúc ở trên núi, nơi Đức Giêsu được các môn đệ bái lạy (Mt 28,16-17). Còn trong Tin Mừng Luca, cơn cám dỗ thứ ba lại diễn ra ở nóc Đền thờ Giêrusalem (Lc 4,9). Nên nhớ Tin Mừng Luca bắt đầu và kết thúc ở Đền thờ Giêrusalem (Lc 1,9; 24,53).
x. https://www.tgpsaigon.net/bai-viet/hoc-hoi-phuc-am-chua-nhat-1-mua-chay-nam-c-53695

[3] Trái với “kết cục có hậu” của Mc 1, 13 và Mt 4, 11: “Thế rồi quỷ bỏ Người mà đi, và có các sứ thần tiến đến hầu hạ Người”, thánh ký Luca hướng sự chú ý đến Tên Cám Dỗ: “Sau khi đã xoay hết cách để cám dỗ Người, quỷ bỏ đi, chờ đợi thời cơ”. Sau khi đã tìm đủ mọi cách vô ích chống lại sứ mạng cứu thế của Chúa Giêsu, quỷ đã thua một trận, nhưng không phải là toàn bộ cuộc chiến, vì thế quỷ chờ đợi thời cơ. Quả thật, quỷ thường xuất hiện trong suốt cuộc đời công khai của Chúa chúng ta (x. ví dụ như Mc 12, 28), nhưng thời cơ thuận tiện nhất là cuộc Khổ Nạn: “Đây là giờ của các ông, là thời của quyền lực tối tăm” (Lc 22, 53), giờ mà quỷ sẽ lộ nguyên hình trong vai trò của Tên Cám Dỗ. Đức Giêsu sẽ báo trước điều này cho các môn đệ Ngài và nhiều lần đảm bảo với họ là Ngài sẽ chiến thắng (x. Ga 12, 31; 14, 30). Ở nơi cuộc Thương Khó, Tử Nạn và Phục Sinh của Đức Kitô, quỷ sẽ dốc toàn lực một lần sau cùng.

[4] Chúa Giêsu chuẩn bị sứ mạng của mình trong chiêm niệm, cầu nguyện và chay tịnh, những phương tiện mà những ai mong ước được kết hiệp với Thiên Chúa luôn luôn sử dụng. Ngài chuẩn bị suốt bốn mươi ngày đêm, như ông Môsê trong sa mạc Xinai, trước khi đón nhận hai bảng Thập Giới (Xh 24, 18 và Đnl 9, 9), cũng như ngôn sứ Êlia, sau khi đã được thần lương bồi dưỡng, đi suốt bốn mươi ngày đêm tới núi Khôrếp để gặp gỡ Thiên Chúa (1V 19, 8). Quả thật, trong tình tiết này Đức Giêsu xuất hiện như một Môsê mới. Như xưa kia, ông Môsê xuống núi với những lời Giao Ước, nền tảng của dân Ítraen là dân Chúa chọn, Chúa Giêsu sẽ rời hoang địa để thiết lập một Giao Ước mới và hình thành nên một dân Thiên Chúa mới.

[5] Khi so sánh bài trình thuật của thánh Luca với bài trình thuật của thánh Mátthêu, chúng ta nhận ra thánh Luca đã đảo lộn trật tự giữa cơn cám dỗ thứ hai và cơn cám dỗ thứ ba của thánh Mátthêu. Với trật tự đảo lộn này, thánh Luca mới có thể kết thúc bài trình thuật của mình với việc kể ra Đền Thờ Giêrusalem, đây là một trong những đề tài chủ đạo của Tin Mừng Luca. Quả thật, Tin Mừng Luca bắt đầu với biến cố truyền tin loan báo cuộc sinh hạ của Gioan Tẩy Giả ở Đền Thờ Giêrusalem và kết thúc với ghi nhận: “Bấy giờ các ông bái lạy Người, rồi trở lại Giêrusalem, lòng đầy hoan hỷ, và hằng ở trong Đền Thờ mà chúc tụng Thiên Chúa” (Lc 24, 52-53). Trong Tin Mừng của mình, thánh Luca nhắc đi nhắc lại nhiều lần Đức Giêsu lên đường tiến về Giêrusalem (Lc 9, 41-53; 17, 11; 19, 28), nhằm thiết lập một cuộc hành trình dài lên Thành Thánh, ở đó Chúa Giêsu sẽ hoàn tất chương trình cứu độ của mình. Thánh Luca là thánh ký duy nhất bỏ qua những lần Đức Giêsu Phục Sinh xuất hiện ở Galilê để chỉ tập trung vào những lần Chúa Giêsu Phục Sinh xuất hiện ở Giêrusalem.

[6] x. Ca tiếp liên Chúa Nhật Phục Sinh.

[7] Đức Thánh Cha Phanxicô, sứ điệp Mùa Chay năm 2025

Tác giả: Đức Hữu