5. Thánh Đaminh Đinh Văn Đạt, tử đạo 18/07

Thánh Đa Minh Đinh Văn Đạt sinh năm 1803 tại Phú Nhai, phủ Xuân Trường, tỉnh Nam Định (Nay thuộc giáo xứ Phú Nhai, giáo phận Bùi Chu). Lớn lên theo nghề binh nghiệp, ông làm lính trong phủ bộ.

Đầu năm 1838, tổng đốc Nam Định Trịnh Quang Khanh bị triệu về kinh nghe khiển trách về sự yếu kém trong việc thi hành bắt đạo. Để chuộc tội lập công, viên tổng đốc này tiến hành thanh lọc ngay trong hàng ngũ quân đội, những người được ông sai phái đi bắt đạo. Tổng đốc tổ chức một bữa tiệc chiêu đãi tất cả các binh sĩ Công Giáo tỉnh Nam Định, dựa theo lý lịch của họ. Hôm đó có khoảng 500 anh em binh lính tới dự. Trong bữa tiệc Trịch Quang Khanh đưa ra lời hứa trọng thưởng cho những người trung thành với hoàng thượng mà bỏ đạo, đồng thời hặm dọa những kẻ trung thành với đức tin.

Sau bữa tiệc, tổng đốc cho mời tất cả các binh lính đó về dinh. Ông cho bày những dụng cụ gia hình như gông, cùm, xiềng xích, đao búa, roi, kìm..., một bên. Bên kia là Thánh Giá Chúa. Các binh lính được lựa chọn một là bước qua Thánh Giá hay là bị gia hình. Thật đáng buồn, trong số khoảng 500 binh sĩ đó chỉ có 15 người xưng đức tin, không chịu bước qua Thánh Giá. Ngay lập tức 15 người bị tống vào ngục tối. Ngày hôm sau họ bịđ ánh đòn và bị cưỡng bức bước qua Thánh Giá, 6 người đã sờn lòng bỏ cuộc. Còn lại 9 người trung thành với đức tin, lại bị đánh đòn và tống ngục. Ngày thứ ba, quan ra lệnh đánh đập tàn nhẫn, lính đánh vào đầu ngón tay từng người. Đau đớn quá, 4 người đã bỏ cuộc. Lúc này còn lại 5 người cương quyết trung thành với Chúa.

Thất bại trong việc diệt trừ đạo Công Giáo, Trịnh Quang Khanh bị vua khiển trách và cất chức tổng đốc Nam Ðịnh. Ông bị giáng cấp xuống tuần phủ. Ngày 12 tháng 4 năm ấy, ông Lê Văn Ðức đang làm tổng đốc Sơn Tây, được cử làm tổng đốc Nam Ðịnh. Ông Lê Văn Ðức cũng theo lối của Trịnh Quang Khanh mà bắt các ông này phải bỏ đạo, nhưng các ông vẫn cương quyết trung thành với Chúa.

Ngày 25 tháng 6 năm 1838, tại tỉnh Nam Ðịnh quan truyền xử tử Ðức Cha Minh (Domingo Henares) và Thầy Phanxicô Đỗ Văn Chiểu. Quan thượng cũng truyền đem cả năm ông lính đi nữa, giả cách như phải xử với hai đấng kia. Mục đích của quan là để các ông sợ chết mà bỏ đạo. Trái lại các ông vẫn không sợ mà lại vui mừng vì tưởng giờ tử đạo của mình đã đến. Các quan thấy các ông vui mừng thì rất ngạc nhiên, không hiểu tại sao các ông lại muốn được chết vì Chúa. Quan lại truyền điệu các ông về ngục như cũ. Các ông thấy mình không được chết vì đạo, thì buồn hết sức.

Mấy ngày sau, Lê Văn Đức sai lính khiêng hai đầu gông của từng người, kéo lê trên tượng Chúa. Nhưng các ông đã co chân lên, lính lấy roi đánh vào chân các ông để chân các ông chà đạp lên Thánh Giá. Thêm hai người nữa bỏ cuộc và chối đạo. Cuối cùng chỉ cò ba ông là Augustinô Phan Viết Huy, Nicôla Bùi Đức Thể và Đa Minh Đinh Văn Đạt là cương quyết không chối đạo.

Khi Trịnh Quang Khanh được phục chức tổng đốc, ông bày kế độc hơn. Ông cho gọi các kỳ mục thuộc ba làng quê của 3 binh sĩ phải dụ dỗ các binh sĩ bỏ đạo trong vòng một tháng. Đó là kỳ mục của ba làng: Hạ Linh là quê của ông Huy, Trung Thành là quê của ông Thể và Phú Nhai là quê của ông Đạt. Đúng hẹn một tháng, các kỳ mục của ba làng không đạt được kết quả. Trịnh Quang Khanh tập trung các kỳ mục lại, cho lính đánh họ tàn nhẫn trước mặt ba binh sĩ. Lần này tổng đốc đã thành công, Ông Thể động lòng trắc ần trước cảnh một bô lão làng Trung Thành chịu đòn thâm tím mặt mày, đã xin quan tha cho cụ già bằng cách đồng ý bước qua Thánh Giá. Tiếp theo là ông Đạt và cuối cùng là ông Huy.

Ba binh sĩ được tự do ra về. Tuy nhiên, ba người trong lòng áy náy, lương tâm không yên ổn. Họ đi xưng tội và cùng nhau lên thẳng dinh tổng đốc để trình bày nguyện vọng không chịu bỏ đạo. Ba ông lạy quan thượng, rồi ông Huy đại diện anh em để thưa với quan: “Bẩm quan lớn, đạo Thiên Chúa là đạo thật, Chúa chúng con thờ là đấng cao cả phép tắc vô cùng, bởi chúng con đã quá dại mà chịu quá khóa, mất nghĩa cùng Chúa chúng con, nay chúng con xin trả tiền lại cho vua và quan lớn, cùng xin giữ đạo Thiên Chúa cho thật lòng”. Trịnh Quang Khanh nghe nói thì tức giận, và cho giam các ông vào ngục tối, tuy nhiên không biết phải làm thế nào vì đã tâu sớ vào kinh về việc ba binh sĩ đã chối đạo. Quan liền truyền cho kỳ mục của ba làng đến nhận lại tiền, rồi đuổi các ông về làng. Các ông buồn rầu ra về, nhưng chẳng ao ước sự gì thế gian nữa mà chỉ ao ước được chết vì đạo Chúa. Các ông càng gia tăng việc cầu nguyện, ăn chay hãm mình và làm việc phúc đức để mong được chết vì đạo. Các ông bàn với nhau: “Nếu quan thượng không cho chúng ta chết vì đạo, thì chúng ta sẽ vào kinh tâu xin nhà vua cho chúng ta chết vì đạo, để sửa lại gương mù gương xấu chúng ta đã làm”.

Ba ông làm sớ bằng Hán văn để trình lên nhà vua. Sớ thì ba người đều ký, nhưng chỉ ông Thể và ông Huy là đi vào kinh được, còn ông Đạt thì vẫn phải theo đội binh không thể đồng hành. Hai ông Thể và Huy vào tới kinh thành Huế, nộp sớ tâu và chờ đợi, nhưng sớ bị dìm đi. Chính vì thế, họ quyết định hành động táo bạo hơn là đón đường nhà vua đi, chặn kiệu vua để dâng sớ viết bằng Hán văn. Đọc xong vua Minh Mạng tức giận, cho giam hai ông vào ngục, nhưng vẫn dụ dỗ các ông bỏ đạo. Tuy nhiên, khi biết không lung lạc được các ông, nên đã quyết định xử tử hai ông ngay trong Huế, bằng cách dùng rìu lớn chém ngang lưng và vứt xác ở cửa biển Thuận An. Còn ông Đạt thì trao cho Trịnh Quang Khanh xử lý phần còn lại của bản án.

Khi nhận án ở Nam Định, ông Đạt bình tĩnh nghe tuyên án. Ngày 18 tháng 7 năm 1839, ông thanh thản bước ra pháp trường Bảy Mẫu chịu án tử hình xử giảo. Đức Thánh Cha Lêô XIII đã tôn phong Chân Phước cho Đa Minh Đinh Văn Đạt vào ngày 7 tháng 5 năm 1900. Đức Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đã tôn phong Hiển Thánh cho ngài vào ngày 19 tháng 6 năm 1988.