Thánh Bênađô Vũ Văn Duệ - Linh mục (1755-1838)

Thánh Bênađô Vũ Văn Duệ sinh năm 1755 tại làng Quần Anh hạ, tỉnh Nam Định (Nay thuộc giáo xứ Quần Phương, giáo phận Bùi Chu), trong một gia đình Công Giáo. Ngay từ nhỏ, cậu Duệ đã muốn dâng mình cho Chúa và đã được chuẩn bị học hành hướng tới chức linh mục. Nhưng việc học hành của cậu bị gián đoạn nhiều lần, do ảnh hưởng của việc bách hại đạo dưới thời chúa Trịnh và vua Cảnh Thịnh. Mãi đến năm 1795, thầy Duệ mới được toại nguyện, thầy được thụ phong linh mục lúc 40 tuổi.

Cha Duệ phục vụ Giáo Hội và các linh hồn với tư cách là mục tử trong vòng 37 năm ở nhiều giáo xứ. Tới năm 1832, khi được 77 tuổi, Đức Cha xét vì tình trạng già yếu, bệnh tật nên đã cho cha được nghỉ hưu tại Trung Lễ.

Không thể phục vụ Giáo Hội trực tiếp được nữa, cha Duệ đã dâng những ngày tháng già nua bệnh tật để cầu nguyện cho Giáo Hội. Tuy đã già, mỗi ngày cha vẫn tiếp tục đọc, suy niệm, chia sẻ Tin Mừng và hướng dẫn cho các tín hữu trong vùng tìm đến bàn hỏi. Cha gia tăng những việc khổ chế hãm mình: bỏ nằm giường để ngủ trên đất, không nằm mùng để muỗi đốt… Nhiều người cản trở vì lo cho tuổi già của cha, cha trả lời: “Bấy nhiêu hãm mình đã là gì? Tôi không có cơ hội dể làm việc lớn thì tôi chọn lựa một chút khó khăn vậy thôi”.

Từ ngày vua Minh Mạng ra lệnh cho quan Trịnh Quang Khanh gắt gao truy lùng các giáo sĩ, Đức Cha Thánh Y (Ignacio Delgado), Giám Mục giáo phận Đông phải bỏ trụ sở Bùi Chu đi trốn. Một hôm trên đường xuống Kiên Lao, Đức Cha ghé vào Trung Lễ gặp cha Duệ. Đức Cha nói nửa đùa nửa thật: “Cụ còn sức theo tôi đến phủ Nam Định chăng?”. Cha Duệ hiểu ý người cha chung giáo phận muốn nói về việc tử đạo, nên trả lời: “Thưa Đức Cha, khi nào Đức Cha bị bắt, xin cho phép con theo cùng”.

Có lẽ vị Giám Mục nói đùa rồi quên đi, nhưng cha Duệ không bao giờ quên điều mình đã nói. Từ ngày 28 tháng 5 năm 1838, khi nghe tin Đức Cha bị bắt ở Kiên Lao, cha Duệ đã khóc lóc và muốn ra trình diện với quan quân để được bị bắt với Đức Giám Mục của mình. Lúc đó cha đã 83 tuổi, mắt thì lòa, đi đâu phải có người dẫn, cha nói vậy nhưng không ai đưa cha đến nộp cho các quan.

Cũng từ đó, nằm trong nhà, hễ nghe có tiếng chân người bên ngoài, cha lại hô lên: “Hãy báo tin cho các quan biết tôi ở đây. Tôi là linh mục, hãy đến mà bắt tôi”. Các giáo hữu xin cha thinh lặng kẻo liên lụy đến dân làng. Cha đáp: “Tôi không thể im được vì tôi đã hứa với Đức Cha”. Một hôm lính đi qua, nghe tiếng cha gọi thì bước vào. Cha nói: “Bây giờ các ông đã có linh mục, hãy bắt mà nộp cho quan đi”. Một thày giảng đứng đó liền nói: “Ông nội tôi đó, các ông đừng để ý làm gì, ông ấy già nua nên lú lẫn, tự cho mình là linh mục đó thôi”. Cha Duệ thanh minh mình tỉnh táo không lú lẫn. Nhưng lính thấy cụ già đã ngoài 80 tuổi, nằm liệt trên giường như thế thì tin lời thày giảng nên bỏ đi. Quân lính đã xa rồi mà cha già cứ lẩm bẩm phàn nàn vì người ta đã làm cha mất cơ hội bị bắt.

Những ngày sau đó, cha Duệ vẫn tiếp tục kêu lên yêu cầu mọi người đi ngang báo cho quan đến bắt mình. Các tín hữu thấy không cản được ngài nữa thì bàn tính với nhau, họ đưa cha đến một túp lều của một người cùi ở ngoài đồng, nhờ một bà đạo đức chăm lo cơm nước. Họ nghĩ rằng quân lính chẳng đến khu vực đó. Không ngờ ngày 04 tháng 7 năm1838, một toán lính vô tình đi ngang qua nghe tiếng cha đã ghé vào. Cha nói “Các chú tìm đạo trưởng hả? Tôi là đạo trưởng đây”. Không có ai ở đó để cải chính như hôm trước, nên cha bị bắt đem về nộp cho tổng đốc Trịnh Quang Khanh.

Tổng đốc Trịnh Quang Khanh thấy lính dẫn đến một người già nua tuổi tác thì cười, rồi cho đặt tấm ảnh Chúa trên đất và nói: “Ông lão bước qua tấm ảnh đi, ta sẽ tha cho về”. Cha Duệ đáp: “Xin quan lớn đừng bảo tôi làm thế, dù thế nào tôi chẳng thể vâng lời quan”. Bấy giờ trời đã gần tối, quan cho giam cha trong một ngôi chùa gần đó và bỏ đói suốt đêm. Sáng hôm sau lính giải cha về Nam Định. Viên quan án ở đây cũng để một Thánh Giá yêu cầu cha bước qua. Cha trả lời ông như đã nói với quan tổng đốc. Viên quan thấy tội nghiệp tuổi già nên không đánh đập gì, nhưng bắt cha phải mang gông và cho đưa vào trại giam.

Gần hai tháng trong tù, nhiều lần quan cho người vào dụ dỗ cha bỏ đạo, nhưng cha cương quyết từ chối. Những ngày đầu trong trại giam chật hẹp, hôi hám, cha Duệ phải trải chiếu dưới đất ngủ, có người thương đem đến biếu cha một chiếc chăn để quấn cho ấm, cha từ chối và nói: “Nơi tôi nằm bây giờ còn êm ái hơn Thánh Giá Chúa Giêsu xưa nhiều”. Có hôm mưa giột ướt hết nơi cha nằm, lính đến bảo cha dời chỗ, cha không chịu: “Cứ để tôi ở chỗ ướt này cũng được, không can chi. Tôi chỉ lo những sự đời sau và ước ao đổ máu vì dạo Chúa Kitô thôi”.

Ngày 12 tháng 7, Đức cha Y đã ly trần trong ngục nhưng vẫn bị đem ra pháp trường xử chém. Nghe tin đó, cha Duệ bỏ luôn chiếu, ngủ trên đất. Cha nói: “Giám mục là cha đã phải xử, ta là con nằm chiếu sao phải lẽ". Cha Duệ đã chọn những hy sinh tự nguyện để dọn mình đón nhận cuộc tử đạo. Thời gian này cũng có cha Hạnh, linh mục dòng Đa Minh bị giam chung. Cha Hạnh trẻ hơn, mới 66 tuổi nên thường thay mặt cha già trả lời các quan. Sau khi thấy không làm hai vị đổi ý được, các quan liền làm án gởi về kinh đô: “Chúng tôi đã tra khảo hai tên Vũ Văn Duệ và Nguyễn Văn Hạnh. Chúng đã bị bọn Tây lừa mà theo đạo Gia Tô từ lâu. Chẳng những chúng tin mà còn giảng đạo ấy cho nhiều kẻ khác tin theo nữa… Xem ra đạo ấy đã thấu tận tâm can bọn chúng đến nỗi không thể bỏ được. Vậy chúng tôi luận cho chúng án trảm quyết, để ai lấy đều biết tội chúng nặng, đáng phải phạt thể ấy".

Theo luật thời đó, ở tuổi 83, cha Duệ lẽ ra không bị xử tử, nhưng vua Minh Mạng bất chấp cả luật lệ, đã ký bản án. Nghe tin ấy, cha Duệ vui mừng, gia tăng việc hãm mình chuẩn bị cho ngày hồng phúc cha vẫn mong đợi. Ngày 24 tháng 7, quan cho tách cha Hạnh ra đưa đi giam nơi khác. Nhưng ngày 01 tháng 8, hai vị cùng được đưa ra tòa lần cuối trước khi đưa đi xử. Cả hai vị đều khẳng khái tuyên xưng niềm tin vào Thiên Chúa. Cha Duệ vì quá yếu sức, lính phải cáng ra pháp trường Bảy Mẫu. Ra đến cửa thành, vì viên quan chủ tọa cuộc xử án chưa đến, hai linh mục phải đứng ngoài nắng mấy giờ liền. Một người đưa cha Duệ một chiếc chiếu nhỏ để che nắng, cha cảm ơn từ chối. Suốt hành trình, cha làm dấu Thánh Giá nhiều lần và cầu nguyện sốt sắng.

Tại nơi xử, hai vị cầu nguyện chung một lát. Sau đó, lính tháo gông, xiềng xích và trói hai vị vào cọc. Theo lệnh quan, hai lý hình thi hành phận sự, chém và tung đầu lên cho mọi người trông thấy. Dân chúng ùa vào thấm máu hai vị tử đạo. Quân lính chôn cả đầu lẫn xác tại pháp trường, sau đó các tín hữu đã đưa thi hài về an táng tại Lục Thủy.

Đức Giáo Hoàng Lêô XIII đã tôn phong Cha Bênađô Vũ Văn Duệ lên hàng Chân Phước vào ngày 07 tháng 5 năm 1900. Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đã tôn phong ngài lên bậc Hiển Thánh vào ngày 19 tháng 6 năm 1988.