Không sám hối: Lời than vãn của Đấng Cứu Độ và bài học cho chúng ta

Lời giảng đầu tiên của Đức Giêsu vang vọng qua các thế kỷ, một lời mời gọi khẩn thiết và nền tảng cho bất kỳ ai muốn bước vào Nước Trời: “Anh em hãy sám hối, vì Nước Trời đã đến gần.” (Mt 4, 17). Sám hối không chỉ là một hành vi hối tiếc suông, mà là một sự thay đổi triệt để trong tư duy, trong lối sống, trong toàn bộ con người. Đó là lời kêu gọi quay lưng lại với tội lỗi và hướng về Thiên Chúa.

Tuy nhiên, bài Tin Mừng hôm nay lại vẽ nên một bức tranh đầy bi thương: Đức Giêsu quở trách các thành đã lần lữa không chịu sám hối, dù họ đã được chứng kiến phần lớn các phép lạ Ngài làm (c. 20). Đây là một khúc ca than vãn, một nỗi đau thấu tận tâm can của Đấng Cứu Độ trước sự cứng lòng của con người. Để thực sự cảm nghiệm được chiều sâu của lời quở trách này, chúng ta cần đào sâu vào ý nghĩa của các phép lạ, thái độ của các thành phố được nhắc đến, và bài học cho chính chúng ta ngày hôm nay.

Trong cuộc đời rao giảng của Đức Giêsu, các phép lạ đóng một vai trò trung tâm. Chúng không chỉ đơn thuần là những hiện tượng siêu nhiên gây kinh ngạc hay những biểu lộ quyền năng vượt trội. Các phép lạ có một ý nghĩa sâu xa hơn rất nhiều.

Trước hết, phép lạ là những biểu lộ của uy quyền và tình thương, nhằm vén mở khuôn mặt của Thiên Chúa và của Con Ngài. Mỗi lần Đức Giêsu chữa lành người bệnh, xua trừ ma quỷ, hay làm cho kẻ chết sống lại, Ngài không chỉ chứng minh mình là Đấng Mêsia, mà còn cho thấy Thiên Chúa là Đấng yêu thương, là Đấng quan tâm đến nỗi đau của con người, Đấng có quyền năng vượt trên mọi giới hạn của tự nhiên và sự chết. Những phép lạ ấy là những dấu chỉ hữu hình của một thực tại thiêng liêng vô hình: Nước Thiên Chúa đang hiện diện giữa nhân loại, mang theo sự chữa lành, sự giải thoát và sự sống mới.

Người mù được sáng mắt, người què được đi lại, người câm nói được, người chết sống lại – tất cả đều là những hình ảnh biểu trưng cho tình trạng của con người trước khi gặp Chúa và sau khi được Ngài biến đổi. Chúng ta, những người mù lòa vì tội lỗi, những người què quặt vì không thể bước đi trên đường công chính, những người câm lặng vì không dám tuyên xưng đức tin, và những người chết trong tội lỗi, đều cần được Chúa chữa lành và ban cho sự sống mới.

Quan trọng hơn, phép lạ còn là lời mời gọi đổi đời, vì Nước Trời đã gần đến. Phép lạ không phải là một màn trình diễn để mua vui hay để thỏa mãn sự tò mò của đám đông. Mục đích tối hậu của chúng là dẫn con người đến sự sám hối và tin vào Tin Mừng. Khi một người được chữa lành thể xác, đó cũng là lúc họ được mời gọi chữa lành tâm hồn, từ bỏ tội lỗi để bước vào mối tương quan sống động với Thiên Chúa.

Nước Trời đã gần đến, thậm chí đã hiện diện cách hữu hình nơi Đức Giêsu và sứ mạng của Ngài. Những phép lạ là lời xác nhận rằng thời kỳ cứu độ đã khởi đầu, và con người phải đáp trả bằng một hành động cụ thể: sám hối. Nếu không sám hối, dù có chứng kiến bao nhiêu phép lạ đi chăng nữa, thì ý nghĩa của chúng cũng sẽ trở nên vô ích.

Chính vì tầm quan trọng của phép lạ như một lời mời gọi sám hối, mà Đức Giêsu đã phải thốt lên những lời than vãn đầy đau đớn trước sự cứng lòng của các thành đã chứng kiến nhiều phép lạ nhất:

“Khốn cho ngươi, hỡi Khoradin! Khốn cho ngươi, hỡi Bếtxaiđa!” (c. 21). Đức Giêsu đã kêu than như một ngôn sứ, không phải bằng giọng điệu phẫn nộ của một vị vua bị phản bội, mà bằng nỗi buồn phiền và đau đớn tột cùng của một vị Mục Tử trước sự cứng lòng của những nơi mà Ngài đã đặt chân và thi ân cách đặc biệt. Đây là tiếng kêu than của tình yêu bị từ chối, của lòng thương xót bị coi thường.

Khoradin là một vùng ở tây bắc của Hồ Galilê, có thể là một thị trấn nhỏ nhưng quan trọng. Ngày nay, nó chỉ còn là cánh đồng gạch vụn, với dấu tích của một hội đường. Bếtxaiđa nghĩa là “nhà của cá”, nằm nơi sông Giođan đổ vào Hồ nói trên. Thành này ngày nay cũng biến mất, có lẽ vì bị tràn ngập bởi phù sa hay bị bỏ hoang. Hai thành phố này, dù đã được Đức Giêsu ưu ái ghé thăm và thực hiện nhiều phép lạ, lại không chịu sám hối, không chịu quay về. Sự thịnh vượng vật chất, sự tự mãn, hay có lẽ là sự bận tâm với cuộc sống hằng ngày đã khiến họ bỏ qua tiếng gọi của Thiên Chúa.

Đức Giêsu đã so sánh hai thành này với hai thành dân ngoại là Tia và Xiđôn. Nếu Tia và Xiđôn, vốn là những thành phố nổi tiếng về sự tội lỗi và ngoại giáo, mà nhận được sự hiện diện của Đức Giêsu và chứng kiến các phép lạ Ngài làm, thì hẳn họ đã ăn năn sám hối từ lâu rồi, đã ngồi trên bao tải và tro bụi để tỏ lòng thống hối. Lời so sánh này không chỉ là một lời trách móc, mà còn là một sự phơi bày sự thiếu sót của các thành phố Do Thái: họ có đặc ân được nghe Lời Chúa và chứng kiến quyền năng của Ngài, nhưng lại không đáp trả bằng đức tin và sự sám hối như những dân ngoại.

Và đỉnh điểm của lời quở trách là dành cho Caphácnaum, được coi là trụ sở của Đức Giêsu khi Ngài thi hành sứ vụ tại Galilê (Mt 4, 13). Nơi đây Ngài đã làm bao điều tốt lành: chữa lành đầy tớ của viên đại đội trưởng (Mt 8, 5), chữa lành người bại liệt (Mt 9, 1), truyền phép lạ đồng tiền trong miệng cá (Mt 17, 24), và có lẽ là nhiều phép lạ khác không được ghi chép chi tiết. Caphácnaum đã được Thiên Chúa ưu ái một cách đặc biệt, nhận được ân sủng dồi dào, chứng kiến tận mắt vinh quang của Ngài.

Vậy mà, có vẻ như Caphácnaum lại không muốn đón nhận Đấng mang ơn cứu độ một cách trọn vẹn. Phải chăng vì nó đã tự hào, tự cao trước những ơn Chúa ban? Phải chăng sự quen thuộc đã biến ân sủng thành điều hiển nhiên? Phải chăng sự thịnh vượng đã khiến họ quên đi sự cần thiết của Thiên Chúa?

Lời than vãn của Đức Giêsu đối với Caphácnaum thật đáng sợ: “Ngươi sẽ được đưa lên tới tận trời sao? Ngươi sẽ bị tống xuống âm phủ.” Đây là một lời cảnh báo về sự sa ngã từ đỉnh cao của đặc ân xuống vực sâu của sự hư mất. Đức Giêsu thậm chí còn dám so sánh Caphácnaum với Xơđôm, một thành phố nổi tiếng về sự trụy lạc và đã bị thiêu hủy hoàn toàn vì tội lỗi của mình (St 19, 25). Ngài cho rằng Xơđôm mà được thấy những điều kỳ diệu Ngài làm, hẳn nó đã hoán cải và còn tồn tại đến nay. Điều này nhấn mạnh trách nhiệm lớn lao của những người nhận được nhiều hơn: họ sẽ bị xét xử nghiêm khắc hơn.

Lời Chúa khẳng định: Đến ngày phán xét, con người sẽ bị xét xử theo điều mình đã lãnh nhận. Ai được ban cho nhiều, thì sẽ bị đòi hỏi nhiều. Ai lãnh ít thì sẽ được khoan hồng nhiều hơn. Điều này là một sự công bằng của Thiên Chúa, một nguyên tắc thiêng liêng.

Chúng ta, những Kitô hữu, thường dễ có thái độ tự cao của những người được gần gũi Chúa. Chúng ta có thể nghĩ rằng mình đã được rửa tội, được rước lễ, được nghe Lời Chúa hằng ngày, được tham gia vào Giáo Hội – những đặc ân mà nhiều người khác không có. Chúng ta có thể tự hào mà nói: “Chúng tôi đã từng được ăn uống trước mặt Ngài, và Ngài cũng đã từng dạy dỗ trên các đường phố của chúng tôi” (Lc 13,26), như những người dân Caphácnaum.

Nhưng điều quan trọng không phải là đã nghe giảng và đã thấy phép lạ, không phải là đã được gần gũi Chúa về mặt thể lý hay nghi thức. Điều quan trọng là sám hối. Những ơn lộc Chúa ban cho đời Kitô hữu lại đòi ta phải hoán cải nhiều hơn. Càng nhận nhiều ơn sủng, chúng ta càng có trách nhiệm phải sống công chính và thánh thiện hơn. Đặc ân đi kèm với trách nhiệm. Nếu chúng ta nhận được nhiều mà không biến đổi, thì hậu quả sẽ càng nặng nề.

Chúng ta không thể coi mình là Caphácnaum để khinh Xơđôm được. Thiên Chúa xét xử theo điều Ngài ban cho từng con người, từng nền văn hóa hay văn minh, từng vùng đất hay từng tôn giáo. Ngài xét xử dựa trên những gì chúng ta đã làm với ánh sáng mà chúng ta đã nhận được, chứ không phải dựa trên việc chúng ta sinh ra ở đâu hay thuộc tôn giáo nào.

Để sám hối, trước hết chúng ta cần nhận ra những ân sủng mà chúng ta đã nhận được. Làm sao tôi có thể thấy được những phép lạ Chúa làm cho tôi mỗi ngày? Có những phép lạ xảy ra đều đặn và bình thường đến nỗi chúng ta không nhận ra. Hơi thở, sự sống, ánh nắng mỗi buổi sáng, giọt mưa làm tươi mát đất đai, một ngày làm việc bình an, một bữa ăn no đủ – tất cả đều là những phép lạ của sự sống, của tình yêu quan phòng của Thiên Chúa.

Đặc biệt hơn, mỗi cử chỉ yêu thương tôi nhận được cũng là phép lạ. Một lời động viên đúng lúc, một bàn tay giúp đỡ khi gặp khó khăn, một nụ cười chia sẻ niềm vui, sự tha thứ từ một người bạn – đó không chỉ là sự tử tế của con người, mà còn là sự hiện diện của Thiên Chúa tình yêu đang hoạt động qua những con người cụ thể. Đó là những phép lạ của lòng nhân ái, của sự hiệp thông, của tình huynh đệ.

Và khi nhận ra những phép lạ đó, lời mời gọi sám hối trở nên rõ ràng: Mong tôi đáp lại phép lạ đó bằng một cử chỉ yêu thương. Sám hối không chỉ là từ bỏ tội lỗi, mà còn là đáp lại tình yêu bằng tình yêu, đáp lại ân sủng bằng sự biến đổi. Mỗi lần chúng ta chọn yêu thương thay vì ghét bỏ, sẻ chia thay vì ích kỷ, tha thứ thay vì oán hận, đó là một hành vi sám hối cụ thể, một lời “Amen” cho lời mời gọi của Chúa Giêsu.

Lời quở trách của Đức Giêsu đối với Khoradin, Bếtxaiđa, và Caphácnaum là một lời cảnh tỉnh mạnh mẽ cho mỗi người chúng ta. Chúng ta có thể là những “Caphácnaum” thời hiện đại, những người được ban cho quá nhiều ân sủng: Lời Chúa được giảng dạy công khai, các bí tích được cử hành thường xuyên, và một cộng đồng đức tin vững mạnh. Chúng ta đã chứng kiến bao nhiêu “phép lạ” trong đời mình, những dấu chỉ của tình yêu và quyền năng Thiên Chúa, nhưng liệu chúng ta có thực sự sám hối và đổi đời không?

Đừng để những đặc ân trở thành gánh nặng hay lý do cho sự tự mãn. Thay vào đó, hãy để chúng trở thành động lực để chúng ta hoán cải sâu sắc hơn, sống triệt để hơn ơn gọi Kitô hữu của mình. Hãy xin Chúa mở mắt tâm hồn chúng ta để nhận ra những phép lạ bình thường mà phi thường của Ngài mỗi ngày, và ban cho chúng ta ơn can đảm để đáp lại những phép lạ đó bằng một đời sống tràn đầy tình yêu thương và lòng sám hối chân thành.

Khi chúng ta làm được điều đó, chúng ta sẽ không phải đối mặt với lời than vãn “khốn cho ngươi” mà là lời chúc phúc của Đấng Cứu Độ, và chúng ta sẽ được đưa lên “tận trời” trong Nước Chúa.

Lm. Anmai, CSsR