Tìm hiểu việc chỉnh sửa lịch Xêda

Thứ sáu - 19/02/2016 20:07 1506

Trong bữa cơm mồng một Tết, chúng tôi nói nhiều chuyện vui, đề cập cả đến thời tiết và lịch, nhân vì năm nay tháng 2 dương lịch có ngày 29! Liên quan đến những người mừng sinh nhật mình hàng năm; Vậy người sinh vào ngày 29 tháng 2, mà những năm kia tháng 2 chỉ có 28 ngày, thì họ sẽ mừng vào ngày nào?
Có nhiều thứ lịch: lịch Dothái, lịch Hồi, lịch âm, lịch dương... Trong phạm vi bài này, xin bàn đến dương lịch.

Được hình thành và ổn định như ngày nay, dương lịch đã trải qua hành trình rất dài và phức tạp, nhưng ta có thể tóm lại 3 chặng: lịch Xêda, lịch Augustô đại đế và lịch Grêgôriô.

Chặng 1: Lịch Xêda (Julle César) được ban hành trong đế quốc Lamã từ năm 45 trước công nguyên. Lịch này tính thời gian trái đất quay quanh mặt trời được một vòng là 365 ngày và ¼ (6h00) ngày nữa. Số ngày phân chia cho 12 tháng:

Có 6 tháng 31 ngày là: 1, 3, 5, 7, 9 &11 (các tháng lẻ). Có 5 tháng 30 ngày là: 4, 6, 8, 10 & 12 (các tháng chẵn). Riêng tháng 2 là tháng cuối năm thời đó, triều đình muốn rút ngắn để ăn tết vào đầu tháng 3 (tháng thần March, thần phù hộ nông nghiệp) nên tháng 2 chỉ có 29 ngày. Như thế một năm có 365 ngày, còn ¼ ngày nữa thì cứ 4 năm có 1 năm nhuận, năm đó tháng 2 có 30 ngày. Những năm có niên hiệu chia hết cho 4.

Chặng 2: Thời Augustô đại đế, nhà vua sinh vào tháng 8 (30 ngày). Bản tính kiêu căng, lại nghe nịnh thần, vua truyền điều kênh kiệu này: tháng 8, tháng sinh của Ta, phải có 31 ngày (rút ở tháng 2) và tháng 8 mang tên nhà vua “August”. Số ngày trong các tháng xếp lại: Các tháng 31 ngày: 1, 3, 5, 7, 8, 10 & 12. Các tháng 30 ngày: 4, 6, 9, & 11. Riêng tháng 2 chỉ có 28 ngày, năm nhuận thánh 2 mới có 29 ngày cho đến ngày nay.

Lưu ý: Giai đoạn này vẫn dùng lịch Xêda, chỉ thay đổi số ngày trong mấy tháng, và tháng 8 mang tên mới.

Chặng 3: Lịch Grêgôriô - Năm 1582, Đức Giáo Hoàng Grêgôriô XIII (Grégoir 1572-1585) thấy rằng: Số lẻ trong năm không phải 6h00 (1/4 ngày), mà chính xác là 5giờ 48 phút 46 giây. Do vậy, lịch Xêda đã muộn lại so với thời tiết 10 ngày. Ngài truyền: Tháng 10.1582, bớt bỏ 10 ngày bằng cách: Sau ngày mồng 4 là ngày 15 luôn (Tháng 10 năm ấy còn 21 ngày mà thôi), và từ nay những năm cuối thế kỷ mà không chia hết cho 400 thì không nhuận.

Thí dụ: Năm 1700, 1800, 1900 không nhuận. Như thế, cứ 400 năm chỉ còn 97 năm nhuận, tháng 2 có ngày 29.
Lịch Grêgôriô chính xác tới mức 3.333 năm sau mới sai có 1 ngày!
Thế giới gọi năm 1582 là năm “Chỉnh sửa lịch”.

Một số nước, trong đó có nước Nga cứ theo lịch cũ - lịch Xêda. Đến năm 1917, cách mạng Nga thành công vào ngày 25 tháng 10 của lịch này, mãi mấy năm sau (có lẽ 1922) mới có sắc lệnh theo lịch mới - lịch Grêgôriô. Lúc đó người ta nhận ra rằng lịch đã sai lệch 13 ngày, tức là ngày 25.10 lịch Xêda là 7.11 lịch Grêgôriô. Do vậy ta thấy các cuốn lịch xã hội ngày nay đều ghi 7.11 hằng năm là ngày kỷ niệm “Cách mạng tháng mười Nga”.

Để kết thúc ta cùng nhau liên tưởng đến mấy câu Kinh Thánh, rồi cùng suy niệm:
“Trời xanh tường thuật vinh quang Thiên Chúa
Không trung loan báo việc tay Người làm” (Tv 18A ).

Đơn cử như chu kỳ trái đất quanh mặt trời, ta gọi là năm dương lịch, chính xác là 365 ngày 5^h48ph 46gy như nói ở trên. Câu hỏi đặt ra là phải có bàn tay tạo hoá tác thành, an bài, mà đây chỉ là một trong muôn điều kỳ diệu trong vũ trụ bao la mà thôi. “Kỳ diệu thay tri thức siêu phàm”. Người Công Giáo gọi Đấng ấy là Thiên Chúa, Đấng ban cho con người:

Bao lâu trái đất này còn
Còn gieo còn gặt còn vun còn trồng

“Chúa cho con người chẳng thua kém thần minh là mấy” (Tv 8). Tri thức cao vời như nói ở trên, Thiên Chúa chia sẻ cho con người để “Con người làm chủ công trình tay Chúa sáng tạo”… Sau này Đức Giêsu còn định nghĩa: Tôi là ánh sáng thế gian, ai theo Tôi sẽ được ánh sáng chiếu soi. Ánh sáng chân lý đức tin và ánh sáng chân lý khoa học nữa, như việc Đức Giáo Hoàng Grêgôriô XIII chỉnh sửa lịch, cùng bao nhiêu nhà bác học Công Giáo đã cống hiến cho nhân loại rất nhiều phát minh. Cảm tạ Chúa vì:

Bốn mùa xuân hạ thu đông
Ngày đêm thời tết không ngừng luân phiên.

Tài liệu tham khảo:

Lịch sử cuốn lịch
Phúc Âm dẫn giải của Đức Cha Phêrô Phạm Ngọc Chi
Lịch sử Giáo Hội
Từ điển Bách Khoa
Sách Lễ Rôma…

Tác giả: Linh mục Phaolô Hoà Kiên