Tiểu sử Đức Phanxicô: Giáo hoàng của người nghèo

Thứ ba - 22/04/2025 19:55 114

Đức Giáo hoàng Phanxicô, tên khai sinh Jorge Mario Bergoglio, là một trong những vị Giáo hoàng có ảnh hưởng nhất trong lịch sử Giáo hội Công giáo Rôma. Sinh ngày 17 tháng 12 năm 1936 tại Buenos Aires, Argentina, ngài đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người Công giáo và cả thế giới với lối sống khiêm nhường, tinh thần cải cách và lòng thương xót dành cho những người nghèo khổ. Là vị Giáo hoàng đầu tiên đến từ châu Mỹ Latinh, từ Dòng Tên, và không xuất thân từ châu Âu trong hơn 12 thế kỷ, triều đại của ngài (2013–2025) được ghi dấu bằng những nỗ lực không ngừng để đưa Giáo hội đến gần hơn với những người bị bỏ rơi, đồng thời đối thoại với thế giới hiện đại. Tiểu sử này sẽ trình bày một cách chi tiết về cuộc đời, ơn gọi, sứ vụ và di sản của ngài trong 10 trang, nhằm tôn vinh một vị Giáo hoàng đã sống trọn vẹn thông điệp của lòng thương xót.

Jorge Mario Bergoglio chào đời trong một gia đình di dân gốc Ý tại khu phố Flores, Buenos Aires, Argentina. Cha của ngài, ông Mario José Bergoglio, là một nhân viên kế toán, còn mẹ, bà Regina María Sívori, là một người nội trợ chăm sóc năm người con. Là con trai thứ tư trong gia đình, Jorge lớn lên trong một môi trường Công giáo truyền thống, nơi đức tin và các giá trị gia đình được đề cao. Từ nhỏ, ngài đã thể hiện sự thông minh và nhạy bén, nói thành thạo cả tiếng Tây Ban Nha và tiếng Ý – dấu ấn của cội nguồn di dân.

Cuộc sống tại Buenos Aires những năm 1940 không hề dễ dàng, đặc biệt với những gia đình di dân như gia đình Bergoglio. Tuy nhiên, chính trong bối cảnh ấy, Jorge đã học được giá trị của lao động, lòng biết ơn và sự gắn kết cộng đồng. Ngài thường xuyên tham dự Thánh lễ tại nhà thờ địa phương và chịu ảnh hưởng sâu sắc từ lòng sùng kính của bà ngoại Rosa, người đã dạy ngài những bài học đầu tiên về đức tin và lòng bác ái.

Trước khi nhận ra ơn gọi tu trì, Jorge Mario Bergoglio đã có một hành trình học vấn đáng chú ý. Ngài tốt nghiệp trung học với bằng kỹ thuật viên hóa học và sau đó lấy bằng Thạc sĩ Hóa học tại Đại học Buenos Aires. Trong thời gian này, ngài làm nhiều công việc khác nhau để hỗ trợ gia đình, từ công nhân vệ sinh, nhân viên quét dọn, đến trợ lý trong phòng thí nghiệm hóa học. Những trải nghiệm này đã giúp ngài hiểu được khó khăn của tầng lớp lao động và hình thành một trái tim nhạy cảm với những người nghèo khổ.

Năm 21 tuổi, Jorge trải qua một biến cố quan trọng khi bị viêm phổi nặng, dẫn đến việc phải cắt bỏ một phần lá phổi. Trong thời gian hồi phục, ngài cảm nhận được tiếng gọi của Thiên Chúa, một tiếng gọi thúc đẩy ngài từ bỏ cuộc sống thế tục để dâng hiến cho Giáo hội. Quyết định này đánh dấu một bước ngoặt lớn trong cuộc đời ngài.

Ngày 11 tháng 3 năm 1958, Jorge gia nhập Dòng Tên (Dòng Chúa Giêsu), một dòng tu nổi tiếng với tinh thần học thuật, kỷ luật và sứ vụ truyền giáo. Trong những năm đầu, ngài trải qua quá trình đào tạo nghiêm ngặt, học triết học và thần học tại Chủng viện San Miguel, đồng thời giảng dạy văn học và tâm lý học tại các trường trung học do Dòng Tên quản lý. Ngài khấn trọn đời vào năm 1973 và được thụ phong linh mục vào ngày 13 tháng 12 năm 1969.

Sau khi trở thành linh mục, ngài tiếp tục phục vụ trong Dòng Tên với nhiều vai trò quan trọng. Từ năm 1973 đến 1979, ngài là Giám tỉnh Dòng Tên Argentina, chịu trách nhiệm lãnh đạo và định hướng các hoạt động của dòng trong một giai đoạn đầy biến động chính trị tại Argentina. Sau đó, ngài làm Giám đốc Chủng viện San Miguel, nơi ngài đào tạo các thế hệ linh mục tương lai với tinh thần mục vụ và lòng nhiệt thành.

Ngày 20 tháng 5 năm 1992, Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II bổ nhiệm Cha Jorge Bergoglio làm Giám mục phụ tá Tổng giáo phận Buenos Aires. Với khẩu hiệu giám mục “Miserando atque Eligendo” (Được thương xót và được chọn), ngài bắt đầu sứ vụ mới với tinh thần khiêm nhường và lòng thương xót. Năm 1998, ngài kế nhiệm Hồng y Antonio Quarracino trở thành Tổng Giám mục Buenos Aires, lãnh đạo một trong những giáo phận lớn nhất Argentina.

Trong vai trò Tổng Giám mục, Bergoglio nổi bật với lối sống giản dị và sự gần gũi với dân chúng. Ngài từ chối những đặc quyền thường thấy của một giám mục, chọn sống trong một căn hộ nhỏ thay vì tòa giám mục, tự nấu ăn và di chuyển bằng xe buýt công cộng. Ngài thường xuyên đến thăm các khu ổ chuột, chia sẻ với người nghèo và lên tiếng bênh vực những người bị gạt ra bên lề xã hội. Phong cách lãnh đạo này không chỉ khiến ngài được yêu mến tại Argentina mà còn gây chú ý trên trường quốc tế.

Năm 2001, Đức Gioan Phaolô II phong Đức cha Bergoglio làm Hồng y, một vinh dự lớn lao nhưng cũng đi kèm trách nhiệm nặng nề. Là Hồng y, ngài tham gia tích cực vào các hoạt động của Giáo hội hoàn vũ, đặc biệt trong các Thượng Hội đồng Giám mục tại Rôma. Ngài được biết đến với những bài phát biểu sâu sắc về công bằng xã hội, lòng thương xót và vai trò của Giáo hội trong việc đồng hành với người nghèo.

Trong Mật nghị Hồng y năm 2005, sau sự qua đời của Đức Gioan Phaolô II, Hồng y Bergoglio được xem là một trong những ứng viên sáng giá cho ngôi vị Giáo hoàng. Tuy nhiên, ngài đã khiêm tốn khuyến khích các Hồng y bầu cho Đức Bênêđictô XVI, người sau đó trở thành Giáo hoàng. Sự khiêm nhường này càng củng cố uy tín của ngài trong Giáo hội.

Ngày 13 tháng 3 năm 2013, sau khi Đức Bênêđictô XVI từ nhiệm – một sự kiện hiếm có trong lịch sử Giáo hội – Hồng y Jorge Mario Bergoglio được Mật nghị Hồng y bầu làm Giáo hoàng thứ 266. Ngài chọn tông hiệu “Phanxicô”, lấy cảm hứng từ Thánh Phanxicô Assisi, vị thánh của sự nghèo khó, hòa bình và yêu thương thiên nhiên. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, một vị Giáo hoàng chọn tên này, gửi đi thông điệp mạnh mẽ về sự đổi mới và cải cách.

Khi xuất hiện trên ban công Quảng trường Thánh Phêrô, Đức Phanxicô gây ấn tượng với sự giản dị khi chỉ mặc áo chùng trắng đơn sơ, từ chối áo choàng đỏ thêu vàng truyền thống. Lời chào đầu tiên của ngài, “Buonasera” (Chào buổi tối), cùng lời mời gọi giáo dân cầu nguyện cho mình, đã chạm đến trái tim hàng triệu người trên toàn thế giới.

Triều đại của Đức Phanxicô được ghi dấu bởi phong cách sống khiêm nhường và tinh thần mục vụ gần gũi. Ngài từ chối cư trú tại Điện Tông Tòa, nơi các Giáo hoàng trước đây sinh sống, và chọn ở tại Nhà khách Thánh Mátta, một nơi đơn sơ hơn. Ngài thường xuyên xuất hiện với đôi giày đen cũ kỹ, từ chối những xa hoa không cần thiết, và luôn nhấn mạnh rằng Giáo hội phải là “một Giáo hội nghèo cho người nghèo”.

Ngài cũng nổi tiếng với những cử chỉ bất ngờ, như rửa chân cho tù nhân, người tị nạn và người Hồi giáo trong các nghi thức Thứ Năm Tuần Thánh, hay ôm lấy những người bệnh tật và khuyết tật. Những hành động này không chỉ thể hiện lòng thương xót mà còn là lời mời gọi toàn thể Giáo hội sống tinh thần Phúc Âm một cách cụ thể.

Đức Phanxicô đã khởi xướng nhiều cải cách quan trọng trong Giáo hội. Ngài thành lập Hội đồng Hồng y (C9) để tư vấn về việc tái cơ cấu Giáo triều Rôma, đặc biệt là cải cách tài chính Vatican. fused và chống tham nhũng. Ngài cũng ban hành các văn kiện quan trọng như Tông huấn Evangelii Gaudium (Niềm vui Phúc Âm) và Amoris Laetitia (Niềm vui Yêu thương), nhấn mạnh vai trò của lòng thương xót và sự đồng hành trong đời sống gia đình.

Ngài đặc biệt chú trọng đến đối thoại liên tôn và liên văn hóa. Năm 2019, ngài trở thành vị Giáo hoàng đầu tiên đến thăm bán đảo Ả Rập, ký kết văn kiện về tình huynh đệ nhân loại tại Abu Dhabi cùng Đại Giáo trưởng Al-Azhar. Ngài cũng gặp gỡ các nhà lãnh đạo Do Thái giáo, Chính Thống giáo và Tin Lành, thúc đẩy sự hiệp nhất và hòa bình.

Một trong những sáng kiến nổi bật của Đức Phanxicô là công bố Năm Thánh Lòng Thương Xót (2015–2016), mời gọi toàn thể Giáo hội và thế giới suy tư về lòng thương xót của Thiên Chúa. Trong năm này, ngài mở các Cửa Thánh không chỉ tại Rôma mà còn tại các nhà thờ chính tòa trên toàn cầu, nhấn mạnh rằng lòng thương xót là trung tâm của đời sống Kitô hữu.

Ngài cũng triệu tập các Thượng Hội đồng quan trọng, như Thượng Hội đồng về Gia đình (2014–2015), Thượng Hội đồng về Giới trẻ (2018) và Thượng Hội đồng về vùng Amazon (2019). Những hội nghị này không chỉ giải quyết các vấn đề cấp bách của Giáo hội mà còn mở rộng vai trò của phụ nữ và giáo dân trong việc ra quyết định.

Từ khi còn trẻ, Đức Phanxicô đã phải đối mặt với vấn đề sức khỏe khi bị cắt bỏ một phần lá phổi do viêm nặng. Trong những năm làm Giáo hoàng, ngài cũng trải qua nhiều lần nhập viện vì các vấn đề về đường hô hấp và viêm khớp. Tuy nhiên, ngài luôn giữ tinh thần lạc quan và tiếp tục thực hiện các chuyến tông du quốc tế, bất chấp những khó khăn về thể chất.

Trong những năm cuối đời, sức khỏe của ngài suy giảm rõ rệt. Ngài phải sử dụng xe lăn trong các sự kiện công cộng và giảm bớt các hoạt động đòi hỏi thể lực. Dù vậy, ngài vẫn duy trì các buổi tiếp kiến chung, ban huấn từ hàng tuần và tiếp đón các phái đoàn quốc tế tại Vatican.

Sáng ngày 21 tháng 4 năm 2025, Tòa Thánh Vatican thông báo Đức Giáo hoàng Phanxicô đã qua đời vào lúc 7:35 sáng giờ Rôma, hưởng thọ 88 tuổi. Sự ra đi của ngài khiến cả thế giới bàng hoàng và tiếc thương. Các nhà lãnh đạo tôn giáo, chính trị và hàng triệu người trên toàn cầu bày tỏ lòng biết ơn đối với cuộc đời và sứ vụ của ngài.

Di sản của Đức Phanxicô không chỉ nằm ở các văn kiện Tông huấn, Tông hiến hay các cải cách, mà còn ở hình ảnh một vị Giáo hoàng gần gũi, “ngửi thấy mùi chiên” – như cách ngài mô tả về vai trò của một mục tử. Ngài nhắc nhở thế giới rằng “tình yêu là thông điệp mạnh mẽ nhất của Thiên Chúa” và để lại một Giáo hội cởi mở hơn, thương xót hơn và sẵn sàng đồng hành với nhân loại trong những thách thức của thời đại.

Đức Giáo hoàng Phanxicô là hiện thân của một Giáo hội sống động, gần gũi và tràn đầy lòng thương xót. Từ một cậu bé di dân tại Buenos Aires đến vị lãnh đạo tinh thần của hơn 1,3 tỷ người Công giáo, hành trình của ngài là minh chứng cho sức mạnh của đức tin, sự khiêm nhường và tình yêu. Triều đại của ngài không chỉ thay đổi cách thế giới nhìn nhận Giáo hội Công giáo mà còn truyền cảm hứng cho hàng triệu người sống tốt hơn, yêu thương hơn và hy vọng hơn.

Cuộc đời Đức Phanxicô là một bài ca ngợi khen Thiên Chúa, một bài ca được viết bằng những việc làm cụ thể, những lời nói chân thành và một trái tim luôn hướng về những người bé nhỏ nhất. Ngài đã an nghỉ trong Chúa, nhưng di sản của ngài sẽ tiếp tục soi sáng con đường của Giáo hội và nhân loại trong nhiều thế hệ tới.

Tác giả: Lm. Anmai, CSsR