Tại sao AI lại là vấn đề xã hội của thời đại chúng ta đối với Đức Lêô XIV

Thứ sáu - 16/05/2025 05:50 122

ai chip artificial intelligence future technology innovation

Đức Giáo hoàng Leo XIV, ngay từ những ngày đầu của triều đại giáo hoàng, đã đặt trí tuệ nhân tạo (AI) vào trung tâm của sứ vụ mục tử, coi đây là cuộc cách mạng công nghiệp quan trọng nhất của thời đại chúng ta. Với danh hiệu được chọn để tri ân Đức Giáo hoàng Leo XIII – vị giáo hoàng tiên phong trong giáo huấn xã hội Công giáo vào thế kỷ 19, Đức Leo XIV nhìn nhận AI không chỉ là một bước tiến công nghệ, mà còn là một thách thức sâu sắc đối với phẩm giá con người, công lý xã hội và ý nghĩa của lao động. Trong bối cảnh đó, nhà thần học và chuyên gia về AI, Anna Puzio, đã chia sẻ với katholisch.de những góc nhìn sâu sắc về cách tiếp cận độc đáo của Đức Giáo hoàng Leo XIV, cũng như những hàm ý của việc số hóa đối với đức tin Kitô giáo.

AI: Từ Đức Giáo Hoàng Phanxicô đến Đức Giáo Hoàng Leo XIV

Dưới triều đại của Đức Giáo hoàng Phanxicô, AI đã dần trở thành một chủ đề quan trọng, được thể hiện qua các văn kiện chính thức của Bộ Giáo lý Đức tin. Tuy nhiên, điều khiến Đức Leo XIV nổi bật là sự quyết liệt đưa AI vào trọng tâm ngay từ đầu nhiệm kỳ. Không giống như người tiền nhiệm – người tiếp cận công nghệ một cách thận trọng và dần dần, Đức Leo XIV thể hiện sự gần gũi với công nghệ qua việc sử dụng đồng hồ thông minh và duy trì các tài khoản trên mạng xã hội như Facebook và X. Sự hiểu biết cá nhân về công nghệ giúp ngài có một góc nhìn thực tiễn, tập trung vào các vấn đề bất công xã hội do AI gây ra hoặc làm trầm trọng thêm, đặc biệt là tác động của nó đến người lao động.

Vì sao AI lại là trọng tâm ngay từ đầu?

Câu hỏi: Thưa bà Puzio, Đức Giáo hoàng Leo XIV đã đặt AI vào chương trình nghị sự ngay từ đầu triều đại. Điều này có khiến bà ngạc nhiên không, khi có nhiều vấn đề đạo đức xã hội cấp bách khác?
Anna Puzio: Thật đáng chú ý khi Đức Giáo hoàng Leo XIV chọn AI làm trọng tâm ngay lập tức. Điều này cho thấy tầm nhìn xa của ngài, đặc biệt khi ngài nối kết với di sản của Đức Leo XIII, người đã đối mặt với những thách thức của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất. Sự khác biệt nằm ở chỗ, nếu Đức Phanxicô tiếp cận AI như một trong nhiều vấn đề, thì Đức Leo XIV coi AI là một lăng kính để nhìn nhận các bất công xã hội hiện đại, từ bất bình đẳng kinh tế đến sự thay đổi trong bản chất của lao động.

Liệu Có Gì Mới Mẻ từ Đức Giáo Hoàng Leo XIV?

Câu hỏi: Đức Phanxicô và Bộ Giáo lý Đức tin đã đề cập đến AI, nhưng bà có mong đợi điều gì khác biệt từ Đức Leo XIV không?

Anna Puzio: Sự khác biệt nằm ở góc nhìn cá nhân của Đức Leo XIV. Ngài không chỉ quan sát công nghệ từ bên ngoài mà thực sự sống trong thời đại số, sử dụng các thiết bị và nền tảng kỹ thuật số. Điều này mang lại một cách tiếp cận thực tiễn hơn, nhấn mạnh vào các vấn đề cụ thể như bất công xã hội, tác động của AI đến người lao động, và ý nghĩa của công việc trong bối cảnh tự động hóa. Tôi kỳ vọng ngài sẽ tiếp tục phát triển giáo huấn xã hội Công giáo, đưa vào những định hướng thực tế hơn, thay vì chỉ dừng lại ở các phân tích lý thuyết.

Làm thế Nào để Giáo Huấn Xã Hội đáp ứng thực tế

Câu hỏi: Giáo huấn xã hội Công giáo thường tập trung vào nhân học và các nguyên tắc hệ thống. Liệu có thể áp dụng chúng một cách cụ thể vào các thực tế hữu hình của AI không?
Anna Puzio: Giáo huấn xã hội Công giáo là một truyền thống sống động, luôn được phát triển để đáp ứng các thách thức mới. Dưới thời Đức Phanxicô, chúng ta đã thấy một sự chuyển biến từ phê bình công nghệ thuần túy sang một cách tiếp cận cân bằng hơn. Đức Leo XIV có cơ hội đưa giáo huấn này tiến xa hơn bằng cách tích hợp các định hướng thực tiễn. Giáo hội không thể chỉ đứng ngoài phân tích công nghệ; chính Giáo hội cũng là một phần của thế giới số hóa. Tôi tò mò muốn biết liệu Đức Giáo hoàng có đề cập đến các ứng dụng cụ thể của AI, như chatbot tôn giáo hay robot xã hội, và cách ngài đánh giá những thử nghiệm này từ góc độ thần học.

AI có thể hỗ trợ mối quan hệ con người?

Câu hỏi: Đức Phanxicô nhấn mạnh vào các mối quan hệ thực sự giữa con người. Liệu AI có thể đóng vai trò hỗ trợ, hay nó chỉ làm gia tăng sự cô lập?
Anna Puzio: Truyền thống thần học thường tập trung vào mối quan hệ giữa con người hoặc giữa con người với Thiên Chúa. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu công nghệ, đặc biệt là AI, có thể hỗ trợ các mối quan hệ hay không. AI không phải là công cụ trung lập; nó thường được thiết kế với mục tiêu kinh tế, như tối đa hóa thời gian sử dụng, dẫn đến nguy cơ gây nghiện hoặc cô lập. Tuy nhiên, AI cũng có tiềm năng tích cực, như hỗ trợ trong giáo dục, chăm sóc người già, hoặc trị liệu tâm lý. Vấn đề cốt lõi là cần suy tư về cách con người tương tác với công nghệ và cách công nghệ định hình các mối quan hệ.

Các nguyên tắc xã hội có đủ sức đáp ứng?

Câu hỏi: Giáo huấn xã hội Công giáo có các nguyên tắc như phẩm giá, tình đoàn kết, và lợi ích chung. Chúng có đủ để giải quyết các thách thức của AI, hay cần bổ sung?
Anna Puzio: Các nguyên tắc của giáo huấn xã hội Công giáo là nền tảng vững chắc, nhưng cần được diễn giải lại trong bối cảnh mới. AI đòi hỏi một khái niệm mở rộng về mối quan hệ, không chỉ giới hạn ở con người mà còn bao gồm tương tác với công nghệ, thiên nhiên, và hệ sinh thái. Ví dụ, khi sử dụng robot xã hội để hỗ trợ người mắc chứng tự kỷ, chúng ta không nên xem đó là sự thay thế cho mối quan hệ con người, mà là một hình thức tương tác đặc thù, mang lại giá trị riêng. Giáo huấn xã hội cần nhận ra sự đa dạng của các mối quan hệ này để định hướng đúng đắn.

Đức Leo XIV Sẽ Tập Trung Vào Điều Gì?

Câu hỏi: Đức Leo XIV đã nhấn mạnh AI và công lý xã hội, nhưng chưa đưa ra kế hoạch cụ thể. Bà kỳ vọng và hy vọng điều gì từ ngài?
Anna Puzio: Với kinh nghiệm làm giám mục ở Peru, tôi tin rằng Đức Leo XIV sẽ tập trung vào các vấn đề công lý toàn cầu, đặc biệt là khoảng cách giàu nghèo và bất công xã hội do AI làm trầm trọng. Ngài có thể đề cập đến sự bất bình đẳng trong việc tiếp cận công nghệ, cũng như các vấn đề về giới tính – như cách phụ nữ và nam giới bị ảnh hưởng khác nhau bởi AI, hay sự thiếu đại diện của phụ nữ trong ngành công nghệ. Ngoài ra, các nhóm dễ bị tổn thương, như người đồng tính hoặc người khuyết tật, thường bị phân biệt đối xử bởi các hệ thống AI. Tôi hy vọng ngài sẽ tiếp nối Đức Phanxicô, kết nối đạo đức công nghệ với đạo đức môi trường, xem xét tác động của AI đến hệ sinh thái.
Câu Hỏi: Cụ thể Về AI, cần làm gì?
Anna Puzio: AI không phải là một khái niệm trừu tượng, mà là một ngành công nghiệp vật chất với sự tham gia của con người, tài nguyên, và môi trường. Nó không hoạt động độc lập, mà là một mạng lưới phức tạp của các tác nhân – từ nhà phát triển đến người sử dụng. Giáo huấn xã hội cần nhìn nhận AI trong tính cụ thể của nó, tập trung vào việc định hình mạng lưới này sao cho thúc đẩy công lý, phẩm giá, và lợi ích chung. Điều này đòi hỏi sự hợp tác giữa thần học, đạo đức, và các lĩnh vực kỹ thuật để đảm bảo rằng AI phục vụ con người, thay vì làm tổn hại đến họ.

Kết Luận: Một Tầm Nhìn Mới Cho Giáo Hội Trong Thời Đại Số

Đức Giáo hoàng Leo XIV, với sự nhạy bén về công nghệ và cam kết mạnh mẽ với công lý xã hội, đang mở ra một chương mới cho giáo huấn xã hội Công giáo. Bằng cách đặt AI vào trung tâm, ngài không chỉ tiếp nối di sản của Đức Leo XIII mà còn định hình một Giáo hội tích cực tham gia vào thế giới số hóa. Những thách thức mà AI đặt ra – từ bất công xã hội đến ý nghĩa của mối quan hệ – đòi hỏi một cách tiếp cận vừa thực tiễn vừa mang tính thần học sâu sắc. Qua lăng kính của Anna Puzio, chúng ta thấy rằng triều đại của Đức Leo XIV hứa hẹn sẽ mang lại những định hướng mới, giúp Giáo hội đáp ứng tốt hơn các nhu cầu của thời đại, đồng thời bảo vệ phẩm giá con người trong một thế giới ngày càng được định hình bởi công nghệ.

Tác giả: Lm. Anmai, CSsR tổng hợp