Đặt lòng nhân làm nền tảng cho đời sống đức tin

Trong thinh lặng của buổi chiều tà, cậu I-xa-ác đi dạo mát giữa đồng nội. Và cũng trong khoảnh khắc mộc mạc ấy, cậu gặp Rê-bê-ca – người phụ nữ được Thiên Chúa dẫn đến như lời hứa thuở ban đầu với Áp-ra-ham. Cuộc gặp gỡ đơn sơ ấy mang lại cho I-xa-ác niềm khuây khoả lớn lao: “Cậu yêu thương cô và khuây khoả được nỗi buồn mất mẹ.” Một hành trình đầy nước mắt và tin tưởng đã kết thành một tình yêu, không phải tình yêu của đam mê, nhưng là tình yêu phát sinh từ đức tin, từ lòng vâng phục và lòng trung tín với Thiên Chúa. Và ở đầu kia của thời gian, Đức Giê-su đi ngang trạm thu thuế, dừng lại trước một người mang tên Mát-thêu, một kẻ mà xã hội gọi là “người tội lỗi,” để mời gọi ông bước vào một hành trình mới: “Anh hãy theo tôi.” Cả hai hành trình – hành trình kiếm tìm người vợ cho I-xa-ác và hành trình hoán cải của Mát-thêu – đều khởi đi từ sáng kiến của Thiên Chúa, từ lòng nhân lành và lời mời gọi của Ngài, để rồi khép lại trong tình yêu, sự biến đổi và một tương lai ngập tràn ý nghĩa.

Bài đọc thứ nhất tường thuật lại một biến cố rất nhân bản: cái chết của bà Xa-ra, người vợ yêu quý của tổ phụ Áp-ra-ham. Sau bao năm sóng gió của hành trình đức tin, ông Áp-ra-ham đã mất đi người bạn đường thân thiết nhất. Trước cái chết, ông không chỉ khóc than, mà còn tìm cách chôn cất bà một cách trang trọng và vĩnh viễn. Khi ông nói: “Tôi là ngoại kiều và là người khách ở giữa các ông,” ông không chỉ khiêm nhường nói về thân phận trần gian của mình, mà còn gợi mở một cái nhìn sâu xa: cuộc đời con người là hành trình lữ hành, và điểm đến cuối cùng không phải là đất hứa tạm bợ, mà là chính sự sống đời đời được Thiên Chúa hứa ban. Cách ông Áp-ra-ham mua đất, không phải chiếm đoạt nhưng khiêm tốn xin nhượng lại phần đất, là cách sống đầy tình người và tôn trọng cộng đoàn nơi ông cư ngụ – một biểu hiện cụ thể của “lòng nhân” mà Thiên Chúa luôn đòi hỏi.

Ngay sau biến cố đau thương ấy, ông Áp-ra-ham lại bước vào một hành trình mới: ông sai người đầy tớ đi tìm vợ cho con trai là I-xa-ác. Ở đây, chúng ta chứng kiến một đức tin kiên định và tinh tế. Ông không cho phép con trai mình trở về cố hương để lấy vợ, dù điều đó có vẻ dễ dàng hơn, bởi vì đất hứa là nơi Thiên Chúa đã chọn, không được rời bỏ. Ông tin rằng Thiên Chúa sẽ sai thiên thần đi trước để dẫn dắt hành trình này. Một sự tin tưởng tuyệt đối vào sự dẫn dắt của Thiên Chúa, dù không biết rõ đoạn đường phía trước. Và quả thật, như một kết thúc mỹ mãn, chính lòng tin ấy dẫn đến một kết hợp tốt đẹp, một tình yêu thiêng liêng bắt đầu từ đức tin và dẫn đến sự an ủi trong tình người.

Chuyển sang Tin Mừng, chúng ta gặp một hành trình khác: hành trình của Mát-thêu từ bàn thu thuế đến bàn tiệc với Chúa. Một con người bị xã hội ruồng bỏ, bị tôn giáo xem là ô uế, lại được chính Đức Giê-su gọi tên, trao ánh nhìn và mời gọi theo Ngài. Điều đặc biệt là ông không hỏi han, không chần chừ, không đắn đo, ông “đứng dậy đi theo Người.” Một hành động mang tính cách mạng nội tâm. Đó là sự hoán cải thật sự. Chính hành động đó cho thấy rằng, lời mời gọi của Thiên Chúa có sức mạnh làm bừng tỉnh một tâm hồn tưởng chừng đã ngủ quên trong bóng tối của lợi lộc và danh vọng trần gian.

Câu hỏi của người Pha-ri-sêu phản ánh một tâm thức đạo đức giả: “Tại sao Thầy các anh lại ăn uống với bọn thu thuế và quân tội lỗi?” Đó là một kiểu đạo đức chỉ biết giữ hình thức, xem nhẹ lòng nhân. Đức Giê-su trả lời họ bằng một chân lý vượt thời đại: “Người khoẻ mạnh không cần thầy thuốc, người đau ốm mới cần… Vì tôi không đến để kêu gọi người công chính, mà để kêu gọi người tội lỗi.” Và lời Người kết thúc bằng một trích dẫn từ ngôn sứ Hôsê: “Hãy học cho biết ý nghĩa của câu này: Ta muốn lòng nhân, chứ đâu cần lễ tế.”

Chúng ta sống trong một thời đại mà nhiều người có thể giữ đạo mà không sống đạo, có thể đến nhà thờ mà không gặp gỡ Chúa, có thể đọc kinh mà không thực hành lòng thương xót. Câu nói “Ta muốn lòng nhân, chứ đâu cần lễ tế” là một lời thức tỉnh rất mạnh mẽ cho đời sống đức tin hôm nay. Lễ tế là tốt, phụng vụ là cần thiết, kinh nguyện là linh hồn của người tín hữu, nhưng nếu thiếu lòng nhân, tất cả trở nên vô nghĩa. Lòng nhân ấy chính là hành động cụ thể trong đời sống: biết an táng người thân cách tử tế như Áp-ra-ham; biết tin tưởng vào sự quan phòng Thiên Chúa khi chọn lựa hôn nhân cho con cái; biết mở lòng ra đón lấy những người bị loại trừ như Đức Giê-su đã làm với Mát-thêu; biết nhìn người khác không phải bằng thành kiến, mà bằng ánh nhìn yêu thương của một Thiên Chúa cúi xuống trên kẻ tội lỗi.

Nếu như I-xa-ác tìm được tình yêu nhờ sự dẫn dắt của Thiên Chúa và lòng trung thành của người đầy tớ, thì Mát-thêu tìm được ơn cứu độ nhờ ánh nhìn cảm hoá của Đức Giê-su. Cả hai đều được dẫn vào một cuộc sống mới – cuộc sống không chỉ là tồn tại, mà là sống để yêu thương, để phục vụ, để bước vào gia đình của Thiên Chúa.

Hành trình đức tin không phải là hành trình của những người hoàn hảo, nhưng là hành trình của những người biết đứng dậy. Không phải đứng dậy từ vinh quang, mà đứng dậy từ những yếu đuối, những vết thương, những lầm lỗi, để theo Chúa, để được chữa lành, để học biết thế nào là lòng nhân đích thực. Lòng nhân ấy không chỉ ở trên môi miệng, mà phải chảy trong máu huyết của từng hành động, từng suy nghĩ, từng chọn lựa cụ thể mỗi ngày.

Nguyện xin Chúa cho mỗi người chúng ta biết đặt lòng nhân làm nền tảng cho đời sống đức tin; biết tìm gặp Ngài không chỉ trong nhà thờ, mà nơi bàn ăn của những kẻ tội lỗi; biết sống Tin Mừng bằng hành động cụ thể: yêu thương, tha thứ, khiêm nhường và phục vụ. Bởi vì đó chính là của lễ đẹp lòng Thiên Chúa hơn mọi hy sinh hình thức. Vì Ngài không đến để thưởng công cho người công chính, nhưng để kêu gọi những người tội lỗi biết hoán cải và sống theo lòng thương xót. Amen.