Thánh Bo-na-ven-tu-ra

Thứ ba - 15/07/2025 04:29 39

Hôm nay, ngày 15 tháng 7, toàn thể Hội Thánh hân hoan mừng kính Thánh Bô-na-ven-tu-ra, Giám mục và Tiến sĩ Hội Thánh. Ngài là một trong những cột trụ vĩ đại của thần học và triết học thời Trung Cổ, một người con ưu tú của Dòng Phanxicô, và là một tấm gương sáng về sự khiêm nhường, phục vụ, và lòng khao khát Thiên Chúa. Cuộc đời và giáo huấn của ngài, đặc biệt khi soi chiếu qua Lời Chúa trong Tin Mừng Mát-thêu hôm nay, mời gọi chúng ta suy tư sâu sắc về ý nghĩa đích thực của quyền bính, sự cao trọng, và con đường dẫn đến sự sống đời đời.

Thánh Bô-na-ven-tu-ra, tên thật là Gioan di Fidanza, sinh năm 1221 tại Bagnoregio, gần Viterbo, nước Ý, trong một gia đình khá giả. Ngay từ thuở ấu thơ, cuộc đời ngài đã gắn liền với một phép lạ định mệnh. Khi còn là một cậu bé bốn tuổi, Gioan lâm trọng bệnh, tình trạng nguy kịch đến nỗi ngay cả người cha là một thầy thuốc cũng đành bó tay. Trong lúc tuyệt vọng, người mẹ đã ẵm con đến gặp Thánh Phanxicô Assisi, người vừa mới qua đời, và khấn xin ngài chữa lành cho con mình. Phép lạ đã xảy ra, Gioan hoàn toàn bình phục. Trong niềm vui sướng khôn tả, người mẹ đã thốt lên "O buona Ventura!" (Ôi biến cố phúc hậu!), và từ đó, Gioan mang tên Bô-na-ven-tu-ra. Biến cố này không chỉ là một dấu ấn khó phai trong tâm trí ngài mà còn gieo mầm cho một linh đạo sâu sắc, hướng ngài đến một cuộc đời hoàn toàn tận hiến cho Thiên Chúa và noi gương Thánh Phanxicô, vị thánh của sự khó nghèo và khiêm hạ.

Năm 15 tuổi, Bô-na-ven-tu-ra rời quê hương đến Paris, kinh đô ánh sáng và trung tâm học vấn rực rỡ nhất thời bấy giờ, để theo đuổi con đường học vấn. Tại đây, ngài theo học tại Đại học Paris, nơi quy tụ những khối óc vĩ đại nhất của thời đại. Ngài là môn đệ của các giáo sư danh tiếng như Alexandre de Hales và John of La Rochelle, những người đã sớm nhận ra trí tuệ sắc bén và khả năng tiếp thu phi thường của ngài. Bô-na-ven-tu-ra không chỉ nổi bật về học vấn mà còn về đời sống thanh khiết, đến nỗi giáo sư Alexandre de Hales đã phải nhận xét: "Anh giống như A-đam chưa hề phạm tội." Khoảng năm 1243, sau khi hoàn tất chương trình Cử nhân Nghệ thuật, ngài quyết định gia nhập Dòng Anh Em Hèn Mọn (Dòng Phanxicô), một dòng tu mới mẻ nhưng đang phát triển mạnh mẽ với tinh thần khó nghèo và phục vụ.

Sau khi khấn dòng, Bô-na-ven-tu-ra tiếp tục nghiên cứu thần học tại trường của Dòng Phanxicô ở Paris. Ngài đã giảng dạy Kinh Thánh từ năm 1248 và sau đó là bộ "Sentences" của Peter Lombard, một giáo trình thần học kinh điển thời bấy giờ. Năm 1253, ngài trở thành giáo sư thần học tại Đại học Paris. Điều đáng nói là, dù uyên bác và thông thái, được coi là một trong những nhà tư tưởng lỗi lạc nhất của thời đại, khi Thánh Tô-ma A-qui-nô, một người bạn thân thiết và cũng là một thiên tài thần học đương thời, hỏi ngài đã học sách nào để có được sự hiểu biết cao siêu như vậy, Bô-na-ven-tu-ra đã chỉ vào cây Thánh Giá và trả lời một cách khiêm tốn: "Đây là nguồn mọi hiểu biết của tôi. Tôi học Chúa Giê-su bị đóng đinh." Câu trả lời này đã lột tả trọn vẹn con người của ngài: một nhà trí thức vĩ đại nhưng luôn đặt Chúa Ki-tô chịu đóng đinh làm trung tâm của mọi tri thức và đời sống. Ngài tin rằng tri thức đích thực không chỉ đến từ lý trí mà còn từ sự chiêm niệm và tình yêu đối với Thiên Chúa. Chính vì sự kết hợp hài hòa giữa trí tuệ siêu việt và lòng mến Chúa nồng nàn mà ngài được mệnh danh là "Tiến sĩ Thiên Thần" (Doctor Seraphicus) hay "Tiến sĩ Luyến Thần".

Năm 1257, khi mới 36 tuổi, Thánh Bô-na-ven-tu-ra được bầu làm Bề trên Tổng quyền của Dòng Phanxicô. Đây là một giai đoạn đầy thử thách đối với Dòng, khi phải đối mặt với những căng thẳng nội bộ và những cuộc tranh cãi gay gắt về việc tuân giữ luật khó nghèo và linh đạo của Thánh Phanxicô. Một số tu sĩ muốn tuân giữ nghiêm ngặt luật dòng, trong khi những người khác lại muốn chước giảm. Có những tranh luận về việc Dòng có nên sở hữu tài sản trực tiếp, có nên đi học và dạy học, hay chỉ nên thuyết giảng và sống ở vùng thôn quê như Thánh Phanxicô đã làm. Với sự khôn ngoan, lòng kiên nhẫn và tình yêu thương, ngài đã khéo léo dung hòa các quan điểm đối lập, củng cố sự hiệp nhất và đưa Dòng trở lại với tinh thần nguyên thủy của Đấng Sáng Lập. Ngài đã đảm nhận nhiệm vụ khó khăn này trong suốt 17 năm, thăm viếng các tỉnh dòng, viết thư huấn dụ, và can thiệp để loại bỏ những lạm dụng. Ngài cũng là người đã tổ chức lại việc học hành cho các tu sĩ trong Dòng, làm cho công cuộc tông đồ được phổ biến rộng rãi đến cả những bậc thức giả lẫn giới bình dân. Nhờ những nỗ lực phi thường ấy, ngài được coi là "Đấng Sáng Lập thứ hai" của Dòng Phanxicô.

Sự khiêm tốn và tinh thần phục vụ của ngài được thể hiện rõ nét trong suốt cuộc đời. Năm 1265, Đức Giáo Hoàng Clê-men-tê IV muốn đề cử ngài giữ chức Tổng Giám mục York, nhưng ngài đã khiêm tốn từ chối. Mãi đến năm 1273, Đức Chân phước Giáo hoàng Grê-gô-ri-ô X mới đặt ngài lên chức Hồng y Giám mục Albano và nhấn mạnh sự hiện diện của ngài tại Công đồng Lyon II, một công đồng quan trọng nhằm tái hợp Giáo hội Đông phương và Tây phương. Một câu chuyện kể rằng, khi các sứ giả của Giáo triều Rôma đến gặp ngài để trao mũ hồng y, họ đã tìm thấy ngài đang làm công việc rửa xoong chảo, vì hôm đó là phiên của ngài. Hai sứ giả kiên nhẫn chờ đợi ngài hoàn thành công việc trước khi trao sứ điệp. Sự kiện này một lần nữa khẳng định tinh thần khiêm hạ và phục vụ vô điều kiện của Thánh Bô-na-ven-tu-ra, một vị Hồng y nhưng vẫn không ngại làm những công việc thấp hèn nhất. Ngài qua đời đột ngột vào ngày 15 tháng 7 năm 1274, trong khi đang tham dự và phụ tá cho Đức Giáo Hoàng tại Công đồng Lyon, để lại một di sản đồ sộ về thần học và một tấm gương sáng ngời về đời sống thánh thiện. Ngài được phong hiển thánh vào năm 1482 và được tuyên bố là Tiến sĩ Hội Thánh vào năm 1588.

Cuộc đời của Thánh Bô-na-ven-tu-ra là một minh chứng sống động cho Lời Chúa trong Tin Mừng Mát-thêu hôm nay (Mt 23, 8-12): “Anh em đừng để ai gọi mình là thầy, vì anh em chỉ có một Thầy; còn tất cả anh em đều là anh em với nhau. Anh em cũng đừng gọi ai dưới đất này là cha của anh em, vì anh em chỉ có một Cha là Cha trên trời. Anh em cũng đừng để ai gọi mình là người chỉ đạo, vì anh em chỉ có một vị chỉ đạo, là Đấng Ki-tô. Trong anh em, người làm lớn hơn cả, phải làm người phục vụ anh em. Ai tôn mình lên, sẽ bị hạ xuống; còn ai hạ mình xuống, sẽ được tôn lên.”

Lời Chúa hôm nay là một lời cảnh báo mạnh mẽ chống lại thói kiêu căng, ham danh vọng và khao khát quyền lực trong cộng đoàn đức tin. Chúa Giê-su không phủ nhận vai trò của các thầy dạy, các bậc cha mẹ hay những người lãnh đạo, nhưng Ngài muốn nhấn mạnh rằng mọi quyền bính, mọi sự cao trọng đều phải quy về Thiên Chúa, Đấng là Thầy duy nhất, là Cha duy nhất, và là Đấng Chỉ Đạo duy nhất. Mọi danh xưng, mọi vị trí trong Hội Thánh đều phải được hiểu trong tương quan phục vụ và khiêm tốn.

Thánh Bô-na-ven-tu-ra, dù là một học giả uyên bác, một Bề trên Tổng quyền có quyền hành lớn lao, và sau này là một Hồng y Giám mục, ngài chưa bao giờ để những danh hiệu hay chức vụ ấy làm lu mờ tinh thần khiêm hạ và phục vụ. Ngài không tìm kiếm danh vọng cho riêng mình mà luôn hướng về Đấng Ki-tô, Thầy duy nhất của mình. Khi được hỏi về nguồn gốc của trí tuệ, ngài đã chỉ vào Thánh Giá Chúa Giê-su, minh chứng rằng mọi sự hiểu biết đích thực đều đến từ sự chiêm niệm và tình yêu đối với Đấng Cứu Độ. Ngài đã sống đúng với lời dạy của Chúa: "Ai tôn mình lên, sẽ bị hạ xuống; còn ai hạ mình xuống, sẽ được tôn lên." Chính vì sự khiêm tốn và tinh thần phục vụ quên mình mà ngài đã được Thiên Chúa tôn vinh, không chỉ qua những danh hiệu cao quý mà còn qua sự ảnh hưởng sâu rộng của ngài đối với Hội Thánh và toàn thể nhân loại.

Trong bối cảnh xã hội hiện đại, khi mà sự cạnh tranh, danh vọng và quyền lực thường được đề cao, Lời Chúa và tấm gương của Thánh Bô-na-ven-tu-ra càng trở nên ý nghĩa hơn bao giờ hết. Chúng ta được mời gọi nhìn lại thái độ của mình đối với quyền bính và sự cao trọng. Liệu chúng ta có đang tìm kiếm sự công nhận từ người khác, hay chúng ta đang khao khát phục vụ trong khiêm tốn, noi gương Chúa Giê-su, Đấng đã đến không phải để được phục vụ nhưng để phục vụ và hiến mạng sống làm giá chuộc muôn người?

Lời Chúa hôm nay không chỉ là một lời cảnh báo mà còn là một lời mời gọi sống tình huynh đệ đích thực. "Tất cả anh em đều là anh em với nhau." Trong Hội Thánh, chúng ta là một gia đình, nơi mọi người đều bình đẳng trong phẩm giá con cái Thiên Chúa. Mọi chức vụ, mọi ơn ban đều nhằm xây dựng cộng đoàn, chứ không phải để tạo ra sự phân biệt hay địa vị. Thánh Bô-na-ven-tu-ra đã dành cả cuộc đời để hàn gắn những rạn nứt trong Dòng Phanxicô, để củng cố tình huynh đệ và sự hiệp nhất. Ngài đã sống trọn vẹn tinh thần "người làm lớn hơn cả, phải làm người phục vụ anh em."

Hành trình sám hối và trở về với Thiên Chúa cũng đòi hỏi sự khiêm tốn sâu sắc. Để nhận ra lỗi lầm và khao khát sửa đổi, chúng ta cần gạt bỏ đi cái tôi kiêu ngạo, dám đối diện với sự thật về bản thân mình. Thánh Bô-na-ven-tu-ra, với tư cách là một Tiến sĩ Hội Thánh, không chỉ dạy về thần học mà còn là một bậc thầy về đời sống thiêng liêng, về "Hành trình của tâm trí đến với Thiên Chúa" (Itinerarium Mentis in Deum). Ngài chỉ ra rằng, con đường đến với Thiên Chúa là con đường của sự chiêm niệm, của tình yêu, và của sự hạ mình. Chỉ khi chúng ta khiêm tốn nhận ra sự nhỏ bé của mình trước Đấng Tạo Hóa, chúng ta mới có thể đón nhận trọn vẹn ân sủng và tình yêu của Ngài.

Trong thánh lễ hôm nay, khi chúng ta cùng nhau cử hành Mầu nhiệm Thánh Thể, chúng ta hãy cầu xin Thánh Bô-na-ven-tu-ra chuyển cầu cho chúng ta. Xin cho chúng ta biết noi gương ngài, sống một đời khiêm nhường, phục vụ, và luôn đặt Chúa Ki-tô làm trung tâm của mọi suy nghĩ, lời nói và hành động. Xin cho chúng ta biết từ bỏ mọi kiêu căng, ham muốn danh vọng trần thế, để chỉ tìm kiếm vinh quang Thiên Chúa và phục vụ anh chị em mình.

Xin Chúa ban cho chúng ta trí tuệ để hiểu biết Lời Chúa, lòng mến để yêu mến Chúa, và sức mạnh để sống Lời Chúa trong cuộc đời. Để rồi, như Thánh Bô-na-ven-tu-ra, chúng ta cũng có thể trở thành những khí cụ hữu hiệu trong tay Chúa, góp phần xây dựng Nước Trời ngay tại trần gian này, và một ngày kia, được cùng với ngài và toàn thể các thánh hưởng phúc vinh quang trên trời. Amen.

Tác giả: Lm. Anmai, CSsR