Khát khao mơ về Tuyệt Đối

Thứ năm - 31/10/2024 06:34 387

Lễ các Thánh

Vào ngày lễ “Các Thánh Nam Nữ”, Giáo Hội công bố đức tin của mình vào cuộc sống mai sau. Giáo Hội ca ngợi đoàn người đông đảo không tài nào đếm được, họ vui hưởng cuộc sống chan hòa bình an và ngập tràn ánh sáng bên cạnh Thiên Chúa. Đối với những ai đang lữ hành trên trần thế này, Giáo Hội đề nghị “các mối phúc thật” sẽ đưa dẫn họ về cuộc sống đời đời này. Ngày lễ Các Thánh Nam Nữ là ngày đại lễ của niềm hy vọng. Bài đọc I, được trích từ sách Khải Huyền của thánh Gioan, miêu tả một đoàn người không kể siết cử hành phụng vụ hùng vĩ tràn đầy niềm vui và tạ ơn trước ngai Thiên Chúa. Trong thư thứ nhất của mình, thánh Gioan nhắc nhở vận mệnh của người Kitô hữu: vì là nghĩa tử của Thiên Chúa, họ được mời gọi nên giống với Con Một, Đức Giê-su Kitô để dự phần vào vinh quang của Ngài. Trong Tin Mừng Mát-thêu, Đức Giê-su công bố “các mối phúc thật”, bản Hiến Chương Nước Trời[1].

Tin Mừng Mátthêu đặt bối cảnh của diễn từ Các Mối Phúc “trên núi” (Mt 5,1-2) còn Luca đặt diễn từ ở trên “đồng bằng” (Lc 6,17). Việc Matthêu “lên núi” để đặt diễn từ về Các Mối Phúc gợi lại núi Xinai trong Cựu ước. Nơi đây, Thiên Chúa ban Lề Luật cho dân Ngài qua ông Mô-sê (x. Xh 24,1-2,9). Thánh Mátthêu định vị bài diễn từ này vào thời kỳ khai mạc sứ vụ của Chúa Giê-su ở miền Galilê, như một “loại diễn từ hoạch định một chương trình hành động” còn được gọi là “Hiến Chương Nước Trời”.

Những “lời chúc phúc” thuộc thể loại văn chương Cựu Ước và khá thịnh hành trong văn chương Do thái gần thời Chúa Giêsu. Xin đan cử một trích dẫn trong sách le Secret d’Henoch (thế kỷ thứ hai sau Công Nguyên):

“Phúc thay người mở miệng để ca tụng Thiên Chúa…
Khốn thay người mở miệng để vu khống và khinh bỉ người thân cận của mình”.
“Phúc thay cho ai vun đắp hòa bình và tình yêu.
Khốn thay ai gây phiền hà cho những ai thương yêu người lân cận của họ…”.
Chung chung, đối lập với những lời chúc phúc là những lời chúc dữ, theo sự cân đối rất sê-mít như nguồn gợi hứng cho cách trình bày song đối nghịch của thánh Luca 6,20-23: “Phúc thay” và “Khốn thay”.[2] Với Thánh Matthêu, các Mối Phúc không là Lề luật, càng không phải là những huấn lệnh: Ngài đưa ra những cách sống mở lối vào Nước Trời, vì chúng cho phép họ cư xử như con cái đích thật của Thiên Chúa. Các Thánh là những mẫu gương thực thi các Mối Phúc này.

Trước hết, các Thánh là những người biết thực hành Lời Chúa. Nhiều người muốn có con đường ‘siêu tốc’ để nên thánh, không tốn thời giờ, không phải đi qua đường hẹp. Các bài đọc hôm nay chỉ ra rằng: Không có con đường tắt và dễ dãi nào để nên thánh, mà muốn đạt Nước Chúa, thì chỉ có con đường của Tin Mừng, con đường Tám Mối Phúc. Các Thánh là người biết từ bỏ quá khứ. Các ngài nên thánh sau quá khứ sai lầm, như Phêrô, Autinh, Madalena. Các ngài còn là kẻ chối đạo, bê bối, trác táng, sa đi ngã lại, nhưng đã sám hối. Thực ra, chỉ có ma quỉ và kẻ thù mưu mô, mới ‘đòi’ người trần lúc nào cũng phải sạch tội để làm lạc hướng và phá rối. Phạm tội nghìn lần cũng chỉ là quá khứ, nếu hiện tại thay đổi thì Chúa tha và làm thánh nữa. Thứ đến các thánh là những người thực hành vị tha. Đức Giêsu mời gọi thực hành lệnh truyền: “Anh em hãy yêu thương nhau như thầy yêu thương anh em.” Đức Giêsu đã tha thứ và còn phong thánh cho tên trộm khét tiếng. Các thánh đã luôn thực hành bác ái, tha thứ cho kẻ thù, chấp nhận bị hành hạ. Nếu sống vị tha thì có thể loại bỏ khủng bố, thù hằn bằng tình yêu của trái tim nhân hậu. Sau nữa, các Thánh là những người đã hoàn thành nhiệm vụ cuộc sống. Đó có thể là bà mẹ bươn chải một nắng hai sương, là ông bố gian nan chịu đựng, là những người bị bỏ rơi, già cả neo đơn, đói khổ, góa bụa, người giàu, kẻ nghèo… Các Thánh không phải là những nhà thần thông quảng đại, làm những việc phi thường, mà các ngài đã làm những điều bình thường một cách phi thường.

Đàng khác, hôm nay chúng ta vui mừng hiệp thông với các bậc tổ tiên, ông bà,cha mẹ,anh em,bạn bè,tất cả những người thân của chúng ta đã ra đi trước chúng ta mà chỉ một mình Chúa biết lòng tin của họ[3] khi chúng ta có thể hy vọng họ được gia nhập vào hàng ngũ Các Thánh trên trời. Giáo hội vẫn mừng lễ các Thánh trước lễ cầu nguyện cho các tín hữu đã qua đời,các linh hồn đang ở luyện ngục. Mọi cuộc đời, mọi con người đều có thể nên thánh.

Mừng lễ Các Thánh Nam Nữ, chúng ta hân hoan chúc tụng Các Thánh là những người bạn của chúng ta và xin các Ngài cầu thay nguyện giúp cho chúng ta, để chúng ta nhận ra mình cũng được Chúa mời gọi nên thánh như các Ngài, và cố gắng vươn lên giống như các Ngài. Hôm nay, Hội Thánh lữ hành nhìn lên trời có thể vui ca như cô gái Sion “Vui ca lên nào thiếu nữ Sion… Hãy đưa mắt tư bề, muôn dân đông tây đang tập trung tới ngươi.Con cháu người đang từ đàng xa đổ về”. Các Thánh đông đảo trong Nhà Cha.

Mỗi người hãy tạ ơn Chúa vì những ơn lành Chúa đã ban cho con người qua các thánh, dù con người vẫn còn mang thân phận yếu đuối với nhiều sai sót, bất toàn. Mừng lễ các Thánh là lời mời gọi, thậm chí còn là lệnh truyền: “Các ngươi hãy nên thánh vì Ta là Đấng Thánh.” Xin Chúa giúp cho mỗi người biết tận dụng mọi cơ hội và khả năng để nên thánh như các vị tiền nhân chúng con.

Lạy Thiên Chúa toàn năng hằng hữu, trong ngày đại lễ hôm nay, Chúa cho chúng con được mừng kính toàn thể các thánh trên trời. Nhờ bấy nhiêu vị thánh hằng nguyện giúp cầu thay, chúng con tin tưởng nài xin Chúa cho chúng con được dồi dào ân sủng như lòng vẫn ước mong.[4]

[1] Thính giả của Đức Giêsu bao gồm “đám đông” (5, 1), họ sẽ tái xuất hiện ở cuối bài diễn từ (Mt 7, 28) để tạo thành thể đóng khung cho toàn bộ bài diễn từ; và “các môn đệ của Ngài,” thành ngữ mà Mát-thêu dùng ở đây lần đầu tiên trong Tin Mừng của mình. Vì thế, sứ điệp được gửi đến cho tất cả mọi người, đặc biệt hơn cho các môn đệ: “Thấy dân chúng từ khắp nơi kéo về đông đảo, Đức Giêsu lên một ngọn núi. Khi Người ngối xuống, thì các môn đệ đến gần bên. Người lên tiếng dạy họ”. Quả thật, con đường thì hẹp; tuy nhiên nó mở rộng cho tất cả mọi người, cho đám đông thân cận và cho đám đông mênh mông, vô danh, tản mác trong thời gian và không gian, đám đông của những ai, dù không biết Ngài, thuộc về Nước Trời, nếu đức hạnh của họ phù hợp với sứ điệp này, phù hợp với khoản Giao Ước mới của Thiên Chúa với nhân loại. Qua Các Mối Phúc, Đức Giêsu đã mở rộng “Kitô giáo”.

Trong Tin Mừng Mátthêu, mạch văn chung của Các Mối Phúc có khuynh hướng thấy ở nơi sự sầu khổ sắc thái tinh thần. Xem ra thật khó xác định đối tượng của nỗi sầu muộn khóc than này.

Đây là Mối Phúc mâu thuẫn nhất trong Các Mối Phúc, nhưng có thể cũng mang chiều kích Mêsia nhất. Trải qua tất cả những gian nan thử thách của mình, dân Ítraen đã luôn luôn trông chờ được Thiên Chúa ủi an. Trong truyền thống Do thái, Đấng Mêsia phải đến được gọi là “niềm an ủi của Ítraen”, trong Tin Mừng, cụ già Simêon cũng mong chờ “niềm an ủi của Ítraen”.

Không thể chối cải, Đức Giêsu là Đấng an ủi những người nghèo khó, đau khổ, bệnh hoạn tật nguyền: Ngài chữa lành, nâng dậy, phục sinh họ: “Tất cả những ai vất vả mang gánh nặng nề, hãy đến cùng tôi, tôi sẽ cho nghỉ ngơi bồi dưỡng” (Mt 11, 28). Cuối cùng, Ngài dâng hiến cho những ai sầu khổ một niềm ủi an tuyệt mức khi chính Ngài dự phần vào những cơn hấp hối khủng khiếp của cái chết.

Ngài không đề nghị hủy bỏ sự đau khổ, nhưng rút ra từ đó một giá trị vượt qua nó, nâng cao nó và có thể biến nó thành nguồn mạch của niềm vui. Niềm vui hiện tại – khó đạt được – được bổ túc bởi viễn cảnh của niềm an ủi tương lai, trong Nước Trời: “Thiên Chúa sẽ lau sạch nước mắt họ. Sẽ không còn sự chết; cũng chẳng còn tang tóc, kêu than và đau khổ nữa, vì những điều cũ đã biến mất” (Kh 21,3).

Tuy nhiên, không nên ngộ nhận viễn cảnh của thánh Mátthêu: tác giả Tin Mừng này rất quan tâm đến chiều kích tinh thần của Các Mối Phúc. Thánh ký chắc chắn chủ yếu nhắm đến nỗi sầu muộn của các tín hữu đối diện với thực tại trong đó sự ác chiến thắng trên những ý định của Thiên Chúa. Trên hết, Đức Giêsu hoàn lại niềm hy vọng cho những người công chính và đảm bảo cho họ sự chiến thắng tối hậu trên sự ác và sự chết.

“Phúc thay ai đói khát sự công chính…”
Thánh Luca viết: “Phúc cho anh em là những kẻ bây giờ đang phải đói, vì Thiên Chúa sẽ cho anh em được no thỏa” (Lc 6, 21), nghĩa là, sẽ xảy ra một sự đảo lộn của những hoàn cảnh trong Nước Chúa. Thánh Mátthêu, như trước đây, tinh thần hóa Mối Phúc này: “Phúc cho ai đói khát sự công chính”.

Chữ “công chính” mà Đức Giêsu công bố, chất nặng lịch sử Kinh Thánh nên không thể được hiểu trọn vẹn theo nét nghĩa thông thường hiện nay về sự công bình trần thế. Chắc chắn sự công bình trần thế hàm chứa ở đây, nhưng rất gián tiếp. Người công chính trong Cựu Ước và trong Tin Mừng (cụ già Simêon, thánh Giuse,…) là một con người mà cách hành xử của họ luôn luôn phù hợp với thánh ý của Thiên Chúa; đó là lý tưởng hoàn thiện mà một người đạo hạnh nhắm đến. Đức “công chính” chính là lý tưởng này. Vì thế, chữ “thánh thiện” là từ thích hợp nhất để diễn tả đức công chính. Đức Giêsu định vị đức công chính này như tiếp nối và vượt qua đức công chính của Lề Luật: “Nếu anh em không ăn ở công chính hơn các kinh sư và người Pharisêu, thì sẽ chẳng vào Nước Trời” (Mt 5, 20).

Bởi vì sự thánh thiện của những “người công chính” đích thật này, theo hình ảnh sự công chính của Thiên Chúa, là một nhân đức siêu việt, nó vốn nội tại trong cõi thâm sâu của đời sống. Những ai hết lòng hết dạ khao khát nhân đức này, sẽ được mãn nguyện– trên bình diện tinh thần.

“Phúc thay ai xót thương người…”
Trong Cựu Ước, lòng xót thương thường được liên kết với đức công chính (theo nghĩa pháp lý). Quả thật, lòng xót thương là nhân đức cho phép tình yêu và sự công chính gặp gỡ nhau; nó là một khía cạnh của tấm lòng nhân hậu của Thiên Chúa đặc biệt đối với tội nhân. Ítraen đã thụ hưởng tấm lòng nhân hậu này nhiều lần trong suốt lịch sử của mình và đã ca ngợi Đức Chúa là “Thiên Chúa giàu lòng xót thương”.

Trong Tin Mừng Luca, Đức Giêsu khai triển Mối Phúc này: “Anh em hãy có lòng nhân từ, như Cha anh em là Đấng nhân từ. Anh em đừng xét đoán, thì anh em sẽ không bị Thiên Chúa xét đoán. Anh em đừng lên án, thì không bị Thiên Chúa lên án. Anh em hãy tha thứ, thì sẽ được Thiên Chúa tha thứ…Vì anh em đong bằng đấu nào, thì Thiên Chúa sẽ đong lại cho anh em bằng đấu ấy” (Lc 6, 36-38).
“Phúc thay ai có tấm lòng thanh sạch…”

Cách diễn tả: “tấm lòng thanh sạch” là thành ngữ Kinh Thánh: đối lập với sự thanh sạch luân lý là sự thanh sạch nghi thức, hoàn toàn bên ngoài, không thể mang lại sự thanh sạch bên trong.

Các Thánh Vịnh ca ngợi “kẻ tay sạch lòng thanh” (Tv 24); “Thiên Chúa nhân hậu biết là dường nào …với những kẻ có lòng trong sạch!” (Tv 73). Trong lời cầu nguyện của mình, các tín hữu kêu cầu Thiên Chúa “tạo cho con một tấm lòng trong trắng” (Tv 51).

“Tấm lòng” theo ngôn ngữ Hípri chỉ những chiều sâu thẳm của con người. Chúa Giêsu lấy lại cách diễn tả này vì nó nêu bật nét đặc trưng của chiều kích nội tâm hóa luật luân lý. Sau này, Ngài quở trách những người Pharisêu chỉ “rửa sạch bên ngoài chén đĩa, nhưng bên trong thì đầy những gian ác” (Mt 9, 6; 23: 25).

“Hạnh phúc thay những người kiến tạo hòa bình…”
Mối Phúc này mang một chiều kích rất Mêsia. “Vị vua công chính” tương lai đã được loan báo là “Hoàng Tử Bình An” (Is 9: 6.). Thật vậy, hòa bình và công lý xã hội được gắn bó mật thiết với nhau trong Cựu Ước. Mối Phúc này đích thật là lời mời gọi gửi đến con người để mời gọi họ hãy làm cho công lý ngự trị giữa họ.

Theo truyền thống, ngôn sứ Êlia phải tái xuất hiện để chuẩn bị cho việc Đấng Mêsia ngự đến qua sứ mạng hòa giải: “Này Ta sai ngôn sứ Êlia đến với các ngươi…Nó sẽ đưa tấm lòng cha ông trở lại với con cháu, và đưa tấm lòng con cháu trở lại với cha ông.” (Ml 3, 23-24).

Ngay trước thời Đức Kitô, các kinh sư đã đề ra những cử chỉ hòa bình trong gia đình, giữa bà con láng giềng…Đức Giêsu đòi hỏi phải hòa giải ngay cả trước khi dâng của lễ lên Thiên Chúa: “Vậy nếu khi anh sắp dâng lễ vật trước bàn thờ mà sực nhớ có người anh em đang bất bình với anh, thì hãy để của lễ lại đó trước bàn thờ, đi làm hòa với anh em ấy đã, rồi trở lại dâng lễ vật của mình” (Mt 5, 24).
Chúa Giêsu đã để lại cho các tông đồ của Ngài “Bình An của Ngài”, vả lại, bình an này được định vị trong dòng chảy nối tiếp của tình yêu. Theo bước chân của Ngài, những người kiến tạo hòa bình sẽ được gọi “con Thiên Chúa” như Ngài.
“Phúc thay ai bị bách hại vì sự công chính…”
“Phúc thay anh em…”

Mối phúc thứ nhất và thứ tám loan báo cho chúng ta rằng Nước Trời hiện diện rồi: “Vì Nước Trời là của họ” (5, 3 và 10), trong khi sáu mối phúc khác, nằm ở giữa thể loại đóng khung này, vẫn còn là lời hứa trong tương lai: “Vì họ sẽ được…”. Sự căng thẳng giữa hiện thực và lời hứa, giữa hiện tại và tương lai này xuất hiện ngay từ đầu, ở lòng sự thành tựu, bày tỏ tính chất vừa tuyệt đối vừa lịch sử của Vương Quốc này đang được trương rộng ra trên trần thế ở nơi con người của Đức Giêsu. Sự căng thẳng này bày tỏ điều mà chúng ta gọi tính chất “cánh chung” của Nước Trời.

Ở câu 11, bài diễn từ đột nhiên chuyển qua ngôi thứ hai số nhiều: “anh em”. Trong Tin Mừng Mátthêu, Mối Phúc thứ tám và Mối Phúc thứ chín đều ca ngợi những người bị bách hại. Trong khi Mối Phúc thứ tám mang chiều kích phổ quát, được gửi đến với toàn thể nhân loại: “Phúc thay ai bị bách hại vì sự công chính”, thì Mối Phúc thứ chín được ngỏ lời trực tiếp với các môn đệ: “Phúc thay anh em khi vì Thầy mà bị người ta sĩ vả, bách hại và vu khống đủ điều xấu xa”. Mối Phúc thứ chín đóng vai trò hiện tại hóa và cụ thể hóa Mối Phúc thứ tám vào trong hoàn cảnh của các môn đệ như một sự chuyển tiếp từ lý tưởng được đề nghị: “vì sự công chính” đến thực tại cụ thể được cảm thấy và được sống: “vì Thầy”. Ở vào giây phút các môn đệ bị bách hại và bị giết chết, nếu họ chấp nhận đặt mối liên hệ trực tiếp với Đấng công bố Các Mối Phúc này, họ có thể khám phá rằng Mối Phúc được thành tựu ở nơi họ.

Vào giây phút mà người môn đệ cảm thấy niềm vui được liên kết mật thiết với cuộc Tử Nạn của Đức Kitô, người ấy nhận thức rằng Nước Trời thực sự đã đến. Cũng thế, phần thưởng lớn lao dành cho họ là “ở trên trời” (5, 12), phần thưởng này, nói một cách chính xác, không bất cứ cái gì khác ngoài hiện thực hóa sự thành tựu mà Đức Giêsu mang đến, Đấng đưa họ vào “trong Nước Trời,” nghĩa là, vào trong thực tại của Chúa Cha ở trên trời. Ai khám phá ở nơi những đau khổ mà mình phải chịu vì Thầy mình hạnh phúc của người đó là “người con chí ái”, người ấy bắt đầu bày tỏ cho những người khác sự hiện diện tại thế này của Chúa Cha, Đấng ở trên trời.
Như vậy Mối Phúc thứ chín thăng hoa Các Mối Phúc khác. Các nhà thần học nhấn mạnh tính chất Kitô học của Mối Phúc thứ chín này: ai dám hứa phần thưởng Nước Trời cho những người phải chịu đau khổ “vì mình,” nếu không là Đấng có thể sánh ngang bằng với Thiên Chúa?

Chúa Giêsu đã nhiều lần báo trước cho các môn đệ mình về những bách hại mà họ sẽ phải chịu. Vào lúc thánh Mát-thêu soạn thảo Tin Mừng của mình, những lời báo trước này đã trở thành những thực tại khắc nghiệt. Giáo Hội chịu những cuộc công kích liên tục từ phía những người Do thái nhiệt thành với luật cũ, họ xem những người cải đạo Kitô như những kẻ bội giáo. Rồi, thánh Têphanô bị một đám đông giận dữ ném đá cho đến chết, thánh Giacôbê, anh của thánh Gioan Tin Mừng, bị xử trảm vào năm 44. Thánh Phaolô, thánh Banaba và những người bạn đồng hành của họ bị truy bắt, đánh đập, giam tù…Tiếp đó là những cuộc bách hại từ phía chính quyền dân sự Rôma. Nhưng sách Công Vụ nói với chúng ta rằng các tông đồ, dù bị bách hại như thế, “lòng hân hoan bởi được coi là xứng đáng chịu khổ nhục vì danh Đức Kitô” (Cv, 41).

Năm phụng vụ có năm mùa nhưng tựu trung chỉ mừng một mầu nhiệm duy nhất,mầu nhiệm cứu độ : Chúa Giêsu Kitô đã chết và đã sống lại vì loài người chúng ta và để cứu độ chúng ta.

Năm mùa phụng vụ đều quy về chính Chúa Kitô là Đấng Cứu độ.Ngài là Con Thiên Chúa nhập thể,đã sinh ra,đã chết,đã sống lại,lên trời ngự bên hữu Chúa Cha,và gởi Thánh Thần đến với Giáo hội. Chúng ta mững lễ các Thánh Nam Nữ là mừng Nhà Cha rộng lớn như lòng Thiên Chúa,đủ chổ cho mọi chi tộc trong Israel. Bài đọc 2 trong sách Khải huyền, Thánh Gioan viết : “đã nghe nói số những kẻ được niêm ấn là 144 ngàn thuộc mọi chi tộc con cái Israel”. 144 ngàn không phải là nhiều.Giáo phận Phan thiết có 166 ngàn giáo dân. Nhưng 144 ngàn trong Khải huyền là một con số tượng trưng, một con số tràn đầy ( 12 x 12 = 144).Số kẻ được niêm ấn là tròn đầy.Và điều tuyệt diệu là trong thị kiến Khải huyền chi tộc nào cũng có số người được niêm ấn như nhau: 12 ngàn thuộc chi tộc Giuđa,12 ngàn thuộc chi tộc Ruben,12 ngàn thuộc chi tộc Gad…không tên họ nào lấn lướt,không tên họ bị loại trừ.Các chi tộc đều được Thiên Chúa kêu mời đầy đủ.Không chỉ Israel được thương mời mà “Sau đó tôi còn mãi nhìn,thì này một đoàn lũ không biết cơ man nào mà kể,thuộc mọi nòi giống,dòng họ ,dân tộc,tiếng nói”. Quả là đang trở thành hiện thực nơi Lời Chúa Giêsu đã thốt lên khi gặp được lòng tin của viên bách quản: “Ta bảo thật các ngươi,nhiều kẻ tự phương đông phương đoài mà đến và được dự tiệc cùng Abraham,Isaac và Giacop trong nước trời”. (Chú giải của Lm Inhaxio Hồ Thông)

[2] Lm. Inhaxio Hồ Thông, suy niệm chú giải Tin Mừng lễ các Thánh nam nữ.
x. https://www.tonggiaophanhanoi.org/suy-niem-chu-giai-loi-chua-le-cac-thanh-nam-nu/

[3] Kinh Tạ Ơn IV

[4] Lời tổng nguyện lễ các Thánh nam nữ.

Tác giả: Đức Hữu